Việc Ban Bí thư Trung ương Đảng thi hành kỷ luật nghiêm khắc với nhiều lãnh đạo chủ chốt của lực lượng Cảnh sát biển Việt Nam là minh chứng rõ ràng cho thấy, Đảng và Nhà nước ta luôn kiên quyết, kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí và tiêu cực với nguyên tắc không có vùng cấm, không có ngoại lệ, không bị tác động không trong sáng bởi bất cứ tổ chức, cá nhân nào.

Lời tòa soạn: Nếu như quan niệm tham nhũng là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn tha hóa đạo đức để làm những việc bất chính nhằm biến tài sản Nhà nước, tài sản của nhân dân thành của riêng (hoặc của một nhóm lợi ích), thì tiêu cực là một hiện tượng phổ biến và kể cả những người không có chức vụ cũng có thể tiêu cực, đặc biệt là họ sẽ suy thoái về tư tưởng chính trị. Từ tiêu cực trong suy thoái về tư tưởng chính trị, nếu không được ngăn chặn và xử lý kịp thời rất dễ dẫn tới tha hóa đạo đức, lối sống...

Bài 1: Bằng mọi cách phải loại bỏ tham nhũng, tiêu cực trong bộ máy công quyền

Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII xác định 9 biểu hiện suy thoái về đạo đức, lối sống, trong đó biểu hiện thứ 7 được chỉ ra là: “Tham ô, tham nhũng, lợi dụng chức vụ, quyền hạn cấu kết với doanh nghiệp, với đối tượng khác để trục lợi. Lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn được giao để dung túng, bao che, tiếp tay cho tham nhũng, tiêu cực”. Như vậy, tham nhũng là hệ quả của tiêu cực, mà cụ thể ở đây là những tiêu cực trong suy thoái về tư tưởng chính trị và một phần lớn từ suy thoái về đạo đức, lối sống. Báo An ninh Thủ đô đã có cuộc trao đổi với Thiếu tướng Lê Văn Cương - nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học (Bộ Công an) xung quanh vấn đề này.

Thiếu tướng Lê Văn Cương, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học (Bộ Công an) trả lời phỏng vấn Báo An ninh Thủ đô

Không có hành vi tiêu cực sẽ không có tham nhũng

- Phóng viên: Thưa Thiếu tướng, ngày 10-9-2021, Bộ Chính trị đã thống nhất tên gọi “Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực” thay cho tên cũ là “Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng”. Tại Hội nghị lần thứ tư Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, vấn đề này cũng được đông đảo các đại biểu và dư luận rất quan tâm. Thiếu tướng đánh giá thế nào khi chúng ta bổ sung thêm cụm từ “tiêu cực” vào công cuộc phòng, chống tham nhũng hiện nay?

- Thiếu tướng Lê Văn Cương, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học (Bộ Công an): Về khoa học, khái niệm tiêu cực và tham nhũng là 2 phạm trù khác nhau, nhưng có quan hệ chặt chẽ với nhau. Có thể nói, không có một hành vi tham nhũng nào là không tiêu cực cả. Đã tham nhũng là tiêu cực, nhưng ngược lại, không phải hành vi tiêu cực nào cũng là tham nhũng. Tiêu cực là nội hàm bao trùm rất rộng, có tiêu cực là tham nhũng, có tiêu cực không phải là tham nhũng. Nói chung, tiêu cực là bước khởi đầu, có quan hệ chặt chẽ với tham nhũng. Vừa qua, Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng đã đưa thêm thuật ngữ “phòng, chống tiêu cực” và “phòng, chống tham nhũng” là vì thế.

Kết luận lại, tiêu cực là mức độ thấp hơn của tham nhũng, là cơ sở, là điều kiện để phát sinh tệ nạn tham nhũng. Trước đây chúng ta chỉ quan tâm với việc phòng, chống tham nhũng, nhưng lại bỏ tiêu cực ra ngoài. Đây là phát hiện, nhận thức mới của Đảng. Dưới góc độ pháp luật, tiêu cực chưa phải là tội phạm, không phải mọi hành vi tiêu cực đều là tội phạm, tiêu cực đến một mức độ nào đó thì mới đủ cấu thành tội phạm. Khi nhận thức được đầy đủ, tên gọi được bổ sung đầy đủ là “Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực” nhằm mục đích muốn chống tiêu cực là gốc rễ, song song với chống tham nhũng. Bởi nếu không có hành vi tiêu cực sẽ không có tham nhũng. Trong công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng, phát hiện mới, nhận thức mới thể hiện rõ quyết tâm phòng, chống tham nhũng và tiêu cực. Tức là phạm vi, đối tượng được mở rộng, hành vi cần phải phòng, chống được mở rộng ra. Điều đó khiến cho công cuộc phòng chống này toàn diện, đúng đắn, đầy đủ, đảm bảo tính đồng bộ, có trọng tâm, trọng điểm, phủ khắp tất cả, hướng tới đích xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, Nhà nước của dân, do dân và vì dân.

Sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống mới dẫn đến tham nhũng

- Nói như vậy nghĩa là, trước thực tiễn nhiều năm chống tham nhũng nhưng chưa đạt được hiệu quả như mong muốn, đến nay bằng việc chống tiêu cực, chúng ta sẽ giải quyết vấn đề từ tận gốc rễ phải không, thưa Thiếu tướng?

- Từ thực tiễn nay chúng ta khái quát thành lý luận. Lấy trường hợp của ông Đinh La Thăng, hành vi tiêu cực xuất hiện trong rất nhiều năm, nhưng thanh tra, kiểm tra không phát hiện ra được, để tiêu cực kéo dài. Hay như ở Đà Nẵng, trong nhiều năm, cả Chủ tịch thành phố, Phó Chủ tịch thành phố, Giám đốc Sở, Phó Giám đốc Sở... đều có vấn đề. Nếu chúng ta quyết liệt phòng, chống tiêu cực ngay từ đầu chắc sẽ không có những đại án sau đó. Nhận thức của Đảng ta từ thực tiễn đã khái quát thành lý luận. Ngày 10-9-2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã chủ trì cuộc họp Bộ Chính trị cho ý kiến về đề án “Sửa đổi, bổ sung chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng” đã chỉ đạo phòng, chống cả tham nhũng và tiêu cực. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nêu rõ, không chỉ đấu tranh phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực kinh tế, mà quan trọng hơn phải chống tiêu cực trong cả lĩnh vực tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Hai cái này có liên quan đến nhau. Sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống mới dẫn đến tham nhũng. Đây mới là cái gốc, cái cơ bản cần phải chống. Cái lợi ích kinh tế thường gắn liền với quyền lợi chính trị, chức quyền, với sự hư hỏng về đạo đức, lối sống.

Ngày 16-9-2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng - Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã ký ban hành Quy định số 32-QĐ/TW quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, chế độ làm việc, quan hệ công tác của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực thay thế Quy định số 211-QĐ/TW ngày 25-12-2019 của Bộ Chính trị khóa XII về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, chế độ làm việc, quan hệ công tác của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng. Cụ thể, Ban Chỉ đạo chỉ đạo công tác phòng, chống tham nhũng; phòng, chống tiêu cực, trọng tâm là suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, trước hết là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp của các tổ chức trong hệ thống chính trị trong phạm vi cả nước. Ban Chỉ đạo trực tiếp chỉ đạo xử lý các vụ án, vụ việc tham nhũng hoặc có dấu hiệu tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm; các vụ án, vụ việc tiêu cực khác ngoài tham nhũng ảnh hưởng nghiêm trọng đến danh dự, uy tín, phẩm chất đạo đức, vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, làm suy giảm niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ (gọi chung 2 loại vụ án, vụ việc này là vụ án, vụ việc tham nhũng, tiêu cực nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm) với nguyên tắc Ban Chỉ đạo chịu sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của Bộ Chính trị, Ban Bí thư.

Phải diệt tận gốc rễ, cả phòng, cả chống tham nhũng lẫn tiêu cực

- Có ý kiến cho rằng, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực không phải là đợi đồng chí, đồng đội, đồng nghiệp của chúng ta phạm tội thì đem ra xử lý nghiêm minh trước pháp luật mà cần phải ngăn chặn từ xa, đó có phải là điều mà Thiếu tướng muốn diễn giải, đề cập ở trên?

- Chính xác! Chống tham nhũng, tiêu cực để làm nổi bật phòng ngừa. Tôi nói ví dụ như trong lĩnh vực phòng cháy chữa cháy. Nếu ta phòng cháy tốt thì chữa cháy sẽ giảm, thậm chí ta không bị mất nhân lực, vật lực để đi chữa cháy, cứu nạn cứu hộ. Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, thực chất theo khoa học pháp lý, tội phạm học chính là công tác phòng ngừa để triệt tiêu tất cả tiêu cực. Giai đoạn đầu là phòng ngừa, nếu phòng ngừa tốt sẽ không dẫn đến nhiều vụ đại án đến vậy.

“Nóng” nhất gần đây nhất là việc 11 sĩ quan cấp Tướng, lãnh đạo Cảnh sát biển bị kỷ luật vì vi phạm rất nghiêm trọng, gây thất thoát lớn. Chúng ta phải nhìn thẳng vào thực tế, sự thật là sai phạm không phải mới xuất hiện ngày hôm qua. Nếu công tác thanh tra, kiểm tra, quản lý nội bộ, công tác Đảng, công tác quản lý cán bộ… được thực hiện một cách nghiêm túc, chặt chẽ thì có lẽ không dẫn đến sai phạm của một số lượng lớn tướng lĩnh đến vậy. Đó là điều rất đau xót! Tất cả sai phạm đều có quá trình, tất cả đã diễn ra trong một thời gian dài chứ không phải tội phạm mang tính tình huống.

Giai đoạn phòng ngừa ban đầu chúng ta đã làm không thành công, đến khi chuyển đổi hành vi cấu thành tội phạm chúng ta mới xử lý. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại đã thể hiện quyết tâm chính trị rất cao của Đảng, là phải diệt tận gốc rễ, cả phòng, cả chống tham nhũng lẫn tiêu cực, bằng mọi cách loại bỏ bằng được tham nhũng, tiêu cực trong bộ máy công quyền. Quyết tâm này được đông đảo nhân dân ủng hộ, nó phản ánh đúng yêu cầu thực tế của Đảng viên, người dân, đó là: Phòng từ gốc, chống đến cùng. Bởi không thể có tội phạm tham nhũng xuất hiện sau 1 ngày, sau 1 tháng, sau 1 năm, mà nó phải được kéo dài 5-7 năm, thậm chí hàng chục năm.

Càng công khai, càng minh bạch thì càng không thể tham nhũng, tiêu cực

- Trên thực tế một cá nhân rất khó để tham nhũng, thường tham nhũng phải có hệ thống, có “một hay nhiều nhóm lợi ích”. Để chống “một nhóm hoặc nhiều nhóm lợi ích” đó, không đơn giản chỉ cần thêm 2 chữ “tiêu cực” vào tên của Ban Chỉ đạo là đủ. Chúng ta còn rất nhiều vấn đề liên quan đến sửa đổi luật, cơ chế, và cả những sự điều chỉnh khác để công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đạt hiệu quả cao, có phải vậy không thưa Thiếu tướng?

- Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là quyết sách của Đảng, nhưng trách nhiệm thực hiện trước hết lại là của Nhà nước. Và chắc chắn khi thực hiện thì phải vận dụng cả một hệ thống luật pháp. Muốn phòng, chống tiêu cực - giai đoạn đầu của tham nhũng - thì phải sửa luật: Luật Tổ chức Nhà nước; Luật Tổ chức Chính phủ; Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các cấp...

Bây giờ tôi đặt vấn đề thế này, các vị Bộ trưởng, Chủ tịch tỉnh, Chủ tịch quận/huyện, Chủ tịch phường/xã trong 1 năm phải tiếp dân mấy lần? Như tôi nghĩ, nếu không ủy quyền, họ phải dành ít nhất 1 ngày/tháng để tiếp dân, đối thoại với dân. Chúng ta cần phải làm, quyết liệt làm, gần dân, sát dân, giáp mặt với dân bởi chính nhân dân là người giám sát, phát hiện tiêu cực, tham nhũng. Tiếp nữa, phải yêu cầu công khai, minh bạch trong tổ chức hoạt động của cơ quan công quyền, hãy để hoạt động của cơ quan công quyền minh bạch “dưới ánh sáng mặt trời”.

Thế giới 5.000 năm trước và 5.000 năm sau, người ta chỉ có thể ăn vụng trong bóng tối chứ không ai ăn vụng dưới ánh đèn neon cả. Chống tham nhũng, tiêu cực không có phép màu nào cả, càng công khai, càng minh bạch thì người ta càng không thể tham nhũng. Bên cạnh đó, chúng ta phải đảm bảo cho người dân có quyền chất vấn, xây dựng cơ chế cho người dân giám sát hoạt động của cơ quan hành pháp Nhà nước. Thực tế người dân gặp Chủ tịch phường/xã đã khó chứ cần gì nói đến Chủ tịch quận hay Chủ tịch tỉnh/thành phố. Chúng ta thấy rõ đấy, chỉ thêm 2 chữ “tiêu cực” trong Nghị quyết mà làm rung chuyển hệ thống luật pháp. Cái khó nhất trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là phát hiện tham nhũng, tiêu cực.

- Thiếu tướng vừa nói đến sự “minh bạch dưới ánh sáng mặt trời”, phải chăng chính là chống tham nhũng, tiêu cực cần bắt đầu tư việc kiểm soát quyền lực?

- Hãy để cơ quan công quyền hoạt động “dưới ánh sáng mặt trời”. Báo chí truyền thông vào cuộc tuyên truyền cho người dân biết, đó mới chỉ là điều kiện cần, còn điều kiện đủ là hệ thống pháp luật. Quyết tâm chính trị là phải làm ngay, chúng ta đã thay đổi nhưng phải có đột phá.

Đặc biệt là đề cao tính gương mẫu được thể hiện tại Quy định số 08-QĐ/TW ngày 25-10-2018 của Ban Chấp hành Trung ương về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương. Người đứng đầu phải là người thực hành nêu gương đầu tiên, như Bác Hồ đã nói: “Một đảng viên ở địa vị càng cao, thì càng phải giữ đúng kỷ luật của Đảng, càng phải làm gương dân chủ”. Tất cả cán bộ, đảng viên, người đứng đầu cơ quan, đơn vị phải nêu cao tinh thần trách nhiệm trong thực thi nhiệm vụ, thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng; tự giác, gương mẫu trong việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.

Nêu gương không chỉ là khẩu hiệu, không chỉ là lời nói, mà người đứng đầu phải nói đi đôi với làm. Sự gương mẫu trong lời nói và hành động của người đứng đầu là mệnh lệnh không lời để thuyết phục cấp dưới noi theo. Nói đi đôi với làm không chỉ thể hiện bằng kết quả công việc (thước đo sự cống hiến của mỗi người) với những sản phẩm cụ thể mà còn là biểu hiện của sự gương mẫu, tính trung thực, sự trong sáng của người đứng đầu. Chúng ta có quyết liệt, đột phá được thể hiện ở điểm phòng, chống tham nhũng, tiêu cực “không có vùng cấm”, “không có ngoại lệ”, “không có hạ cánh an toàn”, phải làm gương, phải xử nghiêm. Chúng ta chống rất thành công, giờ phải quyết liệt phòng. Muốn vậy, phải tập trung vào 2 khâu, cũng chính là 2 biện pháp quan trọng nhất.

Đối với Đảng:

- Thứ nhất, khâu có ý nghĩa đầu tiên, quan trọng, quyết định nhất là giám sát quyền lực, không giám sát quyền lực sẽ dẫn đến tha hóa, không có ngoại lệ.

- Thứ hai, minh bạch, công khai trong công tác cán bộ. Nếu chúng ta làm được 2 việc này, chắc chắn tham nhũng, tiêu cực sẽ giảm hẳn.

Đối với Nhà nước:

- Thứ nhất, nhất định phải sửa hệ thống luật pháp, cần thiết phải sửa cả Hiến pháp với mục đích làm rõ trách nhiệm, nghĩa vụ, quyền hạn của cá nhân, của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị.

- Thứ hai, phải công khai, minh bạch trong hoạt động cơ quan Nhà nước để dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân thụ hưởng.

- Thứ ba, Nhà nước phải có quy chế, hoặc sửa luật pháp, có điều luật quy định trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính từ Chủ tịch phường/xã đến những cấp cao hơn phải dành thời gian tiếp dân theo quy định. Và phải quy định cấp trưởng, không ủy quyền cho cấp dưới.

- Thứ tư, cần có cơ chế để người dân góp ý xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước.

- Trân trọng cảm ơn Thiếu tướng về cuộc trao đổi này!

Hãy để cơ quan công quyền hoạt động “dưới ánh sáng mặt trời”

“Phải yêu cầu công khai, minh bạch trong tổ chức hoạt động của cơ quan công quyền, hãy để hoạt động của cơ quan công quyền minh bạch “dưới ánh sáng mặt trời”. Thế giới 5.000 năm trước và 5.000 năm sau, người ta chỉ có thể ăn vụng trong bóng tối chứ không ai ăn vụng dưới ánh đèn neon cả. Chống tham nhũng, tiêu cực không có phép màu nào cả, càng công khai, càng minh bạch thì người ta càng không thể tham nhũng. Đến thời điểm hiện tại đã thể hiện quyết tâm chính trị rất cao của Đảng, là phải diệt tận gốc rễ, cả phòng, cả chống tham nhũng lẫn tiêu cực, bằng mọi cách loại bỏ bằng được tham nhũng, tiêu cực trong bộ máy công quyền. Quyết tâm này được đông đảo nhân dân ủng hộ, nó phản ánh đúng yêu cầu thực tế của Đảng viên, người dân, đó là: Phòng từ gốc, chống đến cùng”.

Thiếu tướng Lê Văn Cương (Nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học - Bộ Công an)

Chống tham nhũng, tiêu cực - Quyết liệt, nghiêm minh

Việc Ban Bí thư Trung ương Đảng thi hành kỷ luật nghiêm khắc với nhiều lãnh đạo chủ chốt của lực lượng Cảnh sát biển Việt Nam là minh chứng rõ ràng cho thấy, Đảng và Nhà nước ta luôn kiên quyết, kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí và tiêu cực với nguyên tắc không có vùng cấm, không có ngoại lệ, không bị tác động, không trong sáng bởi bất cứ tổ chức, cá nhân nào.

Bất kỳ ai vi phạm đều bị xử lý nghiêm

Ban Bí thư Trung ương Đảng trong cuộc họp mới đây dưới sự chủ trì của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã xem xem xét, thi hành kỷ luật Ban Thường vụ Đảng ủy Cảnh sát biển Việt Nam nhiệm kỳ 2015 - 2020 và một số cá nhân là lãnh đạo chủ chốt của lực lượng Cảnh sát biển.

Sau khi chỉ rõ vi phạm của Ban Thường vụ Đảng ủy Cảnh sát biển nhiệm kỳ 2015 - 2020 và các cán bộ giữ cương vị lãnh đạo chủ chốt của Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển Việt Nam nhiệm kỳ 2015 - 2020, trong đó có Tư lệnh Cảnh sát biển và Chính ủy Cảnh sát biển… là rất nghiêm trọng, Ban Bí thư Trung Đảng đã thi hành kỷ luật nghiêm bằng hình thức cảnh cáo Ban Thường vụ Đảng ủy Cảnh sát biển nhiệm kỳ 2015 - 2020 bằng hình thức Cảnh cáo; Cách chức tất cả các chức vụ trong Đảng đối với Tư lệnh Cảnh sát biển và Chính ủy Cảnh sát biển, Khai trừ ra khỏi Đảng đối với hai Phó Tư lệnh Cảnh sát biển nhiệm kỳ 2015 - 2020.

Trong cuộc họp trước đó dưới sự chủ trì của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Ban Bí thư Trung ương Đảng cũng đã thi hành kỷ luật bằng hình thức khai trừ ra khỏi Đảng đối với nguyên Bí thư Ban cán sự đảng, Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam Nguyễn Huy Ban và Lê Bạch Hồng.

Những kỷ luật nghiêm khắc trên cho thấy bất kỳ cán bộ nào, giữ cương vị nào, dù đương chức hay đã nghỉ công tác… nếu vi phạm quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước đều bị xử lý nghiêm minh theo đúng tinh thần “không có vùng cấm”, “không có ngoại lệ”. Có thể khẳng định, dưới sự chỉ đạo quyết liệt của Đảng ta mà trực tiếp là Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng do Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng làm Trưởng Ban chỉ đạo, các cơ quan chức năng đã vào cuộc hết sức tích cực, đẩy nhanh tiến độ xác minh, điều tra, xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng, phức tạp, nhất là trong các lĩnh vực dầu khí, ngân hàng, quản lý đất đai, công sản…

Nhiều vụ việc, vụ án lớn, kể cả những vụ tồn tại từ nhiều năm trước, đã được điều tra làm rõ, xử lý công minh, đúng quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Nhiều cán bộ, đảng viên, lãnh đạo, quản lý các cấp mắc sai phạm, đã bị xử lý, kỷ luật, kể cả cán bộ cấp cao của Đảng, lãnh đạo các bộ, ngành, tỉnh, thành phố hay tướng lĩnh lực lượng vũ trang… qua đó cho thấy không có vùng cấm, không có ngoại lệ, không có đặc quyền trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Báo cáo tại Hội nghị toàn quốc các Cơ quan Nội chính triển khai Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng diễn ra trung tuần tháng 9 vừa qua, Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Nội chính Trung ương Phan Đình Trạc cho biết, trong nhiệm kỳ Đại hội XII, cấp ủy, ủy ban kiểm tra các cấp đã thi hành kỷ luật hơn 1.300 tổ chức đảng và 87.000 đảng viên; kiến nghị xử lý trách nhiệm hơn 9.700 tập thể, cá nhân; chuyển cơ quan điều tra xử lý hơn 480 vụ việc có dấu hiệu phạm tội. Đáng chú ý, trong nhiệm kỳ Đại hội XII, cấp ủy, ủy ban kiểm tra các cấp đã xử lý kỷ luật hơn 3.200 cán bộ, đảng viên vi phạm liên quan đến tham nhũng, trong đó hơn 110 cán bộ diện Trung ương quản lý.

Phòng chống tham nhũng gắn liền với phòng chống tiêu cực

Có thể thấy chưa bao giờ có số lượng lớn cán bộ bị xử lý kỷ luật như nhiệm kỳ qua. Hàng loạt cán bộ cao cấp của Đảng, Nhà nước như bí thư, chủ tịch UBND tỉnh, thành phố, thứ trưởng, bộ trưởng, tướng lĩnh trong lực lượng vũ trang, đến Ủy viên Bộ Chính trị vi phạm nghiêm trọng kỷ luật Đảng, pháp luật Nhà nước đã bị xử lý nghiêm minh. Đây là bước đột phá trong công tác kiểm tra, kỷ luật của Đảng.

Trong xử lý cán bộ vi phạm, Đảng ta nhất quán và quyết liệt thực hiện phương châm không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai, không chịu sức ép của bất kỳ cá nhân nào; càng trên cao, càng giữ trọng trách thì càng phải xử lý nghiêm để nêu gương. Kết quả đó đã góp phần xóa bỏ những hoài nghi trong dư luận về công cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu dực do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo; mang lại niềm tin lớn cho nhân dân; tạo cơ sở vững chắc để toàn Đảng, toàn dân tiếp tục quét sạch chủ nghĩa cá nhân, làm trong sạch đội ngũ, vững mạnh tổ chức.

Cuộc chiến chống tham nhũng, tiêu cực đã mang lại kết quả rõ rệt, song cũng cần thấy rằng, việc đấu tranh, ngăn chặn suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, dù có chuyển biến vẫn còn phức tạp. Phòng, chống tham nhũng đã khó; phòng, chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” lại càng khó gấp bội, bởi nó trừu tượng, thường xuyên ẩn náu trong mỗi con người và sẵn sàng trỗi dậy làm cho con người ta gục ngã trước một cám dỗ nào đó.

Thực tế đã có những người từng được xã hội tôn vinh, từng vang bóng một thời, nhưng không thắng nổi cái tôi vị kỷ, vun vén cá nhân, dẫn đến vi phạm pháp luật, tham nhũng, vướng vào vòng lao lý. Ðể chiến thắng kẻ thù hiểm nguy vô hình này, không thể một sớm, một chiều. Ðó là cuộc chiến lâu dài cần sự đồng lòng, góp sức của các tổ chức đảng, của cả hệ thống chính trị và mọi cán bộ, đảng viên.

Chính vì thế, Bộ Chính trị ngày 16-9 vừa qua ban hành Quy định số 32 là để tăng cường sự chỉ đạo toàn diện, tập trung, thống nhất, quyết liệt trong toàn Ðảng; thực hiện đồng bộ giữa phòng, chống tham nhũng và phòng, chống tiêu cực, nhằm ngăn chặn, tiến đến đẩy lùi căn bệnh trầm kha này. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định, tham nhũng và suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” đều là những biểu hiện tiêu cực. Tham nhũng nói riêng và tiêu cực nói chung đều làm mất đi sự trong sạch của bộ máy Đảng, Nhà nước, ảnh hưởng nghiêm trọng đến danh dự, uy tín, phẩm chất đạo đức, vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức; làm suy giảm niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ.

Do đó, nhà lãnh đạo cao nhất của Đảng ta nhấn mạnh, công tác phòng, chống tham nhũng phải gắn liền, đồng bộ với công tác phòng, chống tiêu cực, nhất là chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Hai cái này nó có liên quan đến nhau, sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống thì mới dẫn đến tham nhũng, đây mới là cái gốc, cái cơ bản cần phải chống.

Bài 2: Cuộc chiến không khoan nhượng

 Lời tòa soạn: Một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong nhiệm kỳ Đại hội XIII đã được Đảng ta xác định là: “Tiếp tục đẩy mạnh đấu tranh phòng chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, lợi ích nhóm, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ...”. Công tác này đã được triển khai mạnh mẽ trong nhiệm kỳ XII của Đảng và tiếp tục được đẩy mạnh trong nhiệm kỳ XIII, khẳng định quyết tâm của Đảng trong việc chấn chỉnh đội ngũ, làm cho tổ chức đảng thêm trong sạch, vững mạnh. Công tác phòng, chống tham nhũng được chỉ đạo, triển khai quyết liệt, bài bản, đi vào chiều sâu, có chuyển biến mạnh mẽ, đạt nhiều kết quả cụ thể rất quan trọng, toàn diện, rõ rệt. Với tinh thần làm nghiêm từ trên xuống, “không có vùng cấm”, “không có ngoại lệ”, “không có hạ cánh an toàn” nhưng cũng rất nhân văn, việc xử lý nghiêm minh các vi phạm nhằm mục đích chính là làm cho tổ chức đảng, đảng viên thấy được vi phạm, khuyết điểm của mình để sửa chữa, khắc phục. Công việc này đang được tiếp tục làm rốt ráo, quyết liệt ngay đầu nhiệm kỳ XIII của Đảng.

1. Bộ Chính trị mới đây đã cho ý kiến vào Đề án “Sửa đổi, bổ sung chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng”, thống nhất tên gọi là Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực (bổ sung từ “tiêu cực”); khẳng định: Suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” đều là những biểu hiện tiêu cực, nên Ban Chỉ đạo phải có trách nhiệm tập trung lãnh đạo, chỉ đạo xử lý triệt để. Như vậy, khác với trước, Ban Chỉ đạo không những tập trung chỉ đạo các vụ án tham nhũng, mà nay sẽ trực tiếp điều hành việc chống tiêu cực nói chung, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” nói riêng. Đó là cơ sở cho những kỳ vọng về công tác phòng, chống suy thoái đạt nhiều kết quả, có sự chuyển biến về chất trong thời gian tới.

Trên thực tiễn, chúng ta đã có những bài học xương máu, rằng không chỉ đấu tranh phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực kinh tế, mà quan trọng hơn phải chống tiêu cực trong cả lĩnh vực tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Trong các cuộc họp gần đây, đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhiều lần nhắc đến việc phải gắn đấu tranh phòng, chống tham nhũng với phòng, chống tiêu cực. Bởi vì, xét cho cùng, mọi vấn đề tiêu cực cuối cùng cũng sẽ dẫn đến đến suy thoái, cụ thể là suy thoái về tư tưởng chính trị, về phẩm chất, đạo đức, lối sống, rồi cũng từ đó mà dẫn đến tham nhũng. Nói cách khác, tiêu cực chính là cái gốc, cái mầm mống, căn nguyên của mọi sự sự thoái.

Đánh giá về vấn đề này, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương Vũ Quốc Hùng từng khẳng định, qua thực tiễn không thể tách được tiêu cực với tham nhũng. Tham nhũng cũng là một dạng tiêu cực, có nhiều nguồn gốc do tiêu cực. Có thể cán bộ tiêu cực thì chưa tham nhũng, nhưng tiêu cực là mầm mống dẫn tới tham nhũng. Có những cán bộ bị mua chuộc cũng là một dạng tiêu cực.

Thực tế nhiều lãnh đạo quản lý bị mua chuộc, là chỗ dựa cho tham nhũng, dù không ra mặt nhưng đứng sau tiêu cực. Các tổ chức Đảng thiếu trách nhiệm, gây hậu quả nghiêm trọng dù chưa tham nhũng, nhưng chính việc thiếu trách nhiệm đó đã để cho cán bộ tham nhũng, ăn tàn phá hại đất nước, để nội bộ mất đoàn kết, đó cũng là một dạng tiêu cực. Do vậy việc bổ sung tên, trọng tâm điều hành của Ban chỉ đạo giúp cho Ban chỉ đạo hoàn thiện hơn, có ý nghĩa bao quát, hoàn thiện hơn công cuộc chống tham nhũng, tiêu cực, xây dựng và chỉnh đốn Đảng.

2. Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII đã chỉ rõ 80 biểu hiện tiêu cực của 27 hình thức tiêu cực. Theo Quy định số 32, Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực có trách nhiệm chỉ đạo công tác phòng, chống tham nhũng; phòng, chống tiêu cực, trọng tâm là suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, trước hết là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp của các tổ chức trong hệ thống chính trị trong phạm vi cả nước.

Trực tiếp chỉ đạo xử lý các vụ án, vụ việc tham nhũng hoặc có dấu hiệu tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm; các vụ án, vụ việc tiêu cực khác ngoài tham nhũng ảnh hưởng nghiêm trọng đến danh dự, uy tín, phẩm chất đạo đức, vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, làm suy giảm niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ. Về nguyên tắc, Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực chịu sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Ban chỉ đạo làm việc theo nguyên tắc tập trung dân chủ; tập thể thảo luận, trưởng ban kết luận và chỉ đạo thực hiện. Ban Nội chính Trung ương là cơ quan thường trực của Ban chỉ đạo, có trách nhiệm tham mưu, giúp việc, phục vụ hoạt động của Ban chỉ đạo và thường trực Ban chỉ đạo.

Xác định công tác nội chính trong giai đoạn mới là vô cùng quan trọng, đòi hỏi sự quyết liệt, đồng bộ từ cao xuống thấp, nhất là ở các địa phương, trong bài phát biểu chỉ đạo Hội nghị toàn quốc các cơ quan nội chính triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng (ngày 15-9), Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng một lần nữa khẳng định, các cơ quan nội chính phải thật sự là những “thanh bảo kiếm sắc bén” và “lá chắn vững chắc” để bảo vệ Tổ quốc, giữ gìn trật tự kỷ cương của xã hội. Muốn thế thì phải không được lý thuyết, giáo điều.

Phải xác định rất cụ thể đối tượng chỉ đạo phòng, chống tiêu cực là cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, mà trước hết là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp của các tổ chức trong hệ thống chính trị, để bảo đảm tính toàn diện, đồng bộ, có trọng tâm, trọng điểm trong chỉ đạo phòng, chống tiêu cực. Mục tiêu đã rõ ràng, để làm tốt sứ mệnh cao cả ấy, đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên, nhất là những cán bộ trong ngành nội chính phải thật sự liêm khiết, chính trực, chí công vô tư, kiên quyết nói không với tham nhũng, tiêu cực, tránh xa “cái bả vinh hoa” như người xưa vẫn thường nhắc nhở.

Việc Bộ Chính trị quyết định sửa đổi, bổ sung chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng để chỉ đạo phòng, chống cả tham nhũng lẫn tiêu cực là sự tiếp tục khẳng định quyết tâm của Đảng, Nhà nước trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Quyết tâm này sẽ được thực hiện không ngừng nghỉ với mục đích cao nhất là làm trong sạch đội ngũ cán bộ, đảng viên, đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi và sự tin tưởng của nhân dân đối với vai trò lãnh đạo của Đảng.

Tất nhiên, nhiệm vụ ấy không phải là chỉ của riêng cán bộ các cơ quan nội chính, các đảng viên, mà là nhiệm vụ của toàn dân, toàn quân. Nó cũng giống như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ dẫn từ gần 70 năm trước: “Nếu chiến sĩ và nhân dân ra sức chống giặc ngoại xâm mà quên chống giặc nội xâm là chưa làm tròn nhiệm vụ của mình”. Nhiệm vụ của toàn dân là phải biết giám sát, dám dũng cảm đứng lên bênh vực lẽ phải, bảo vệ pháp luật, kiên quyết đấu tranh trong cuộc chiến không khoan nhượng với các biểu hiện tham nhũng, tiêu cực, lãng phí.

“Không chỉ đấu tranh phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực kinh tế, mà quan trọng hơn phải chống tiêu cực trong cả lĩnh vực tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, đây mới là cái gốc, cái cơ bản cần phải chống. Bởi hai cái này nó có liên quan đến nhau, sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống dẫn đến tiêu cực, tham nhũng. Lợi ích kinh tế thường gắn liền với quyền lợi chính trị, chức quyền, với sự hư hỏng về đạo đức, lối sống...

Nhằm xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, ngang tầm nhiệm vụ, Đảng ta luôn đề cao vai trò “nêu gương” của cán bộ, đảng viên. Trong mọi hoàn cảnh, cán bộ, đảng viên phải tự giác làm gương, không chỉ về tư tưởng chính trị mà còn về đạo đức, lối sống; không chỉ trong lời nói mà trong cả việc làm, thực hiện nghiêm chủ trương, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Tự giác nêu gương của cán bộ, đảng viên luôn là chuẩn mực đạo đức để quần chúng soi rọi, noi theo. Nếu đảng viên không gương mẫu thực hiện chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật, rèn luyện đạo đức, lối sống, thì sẽ làm giảm niềm tin của nhân dân vào chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước.

Vì vậy, mỗi cán bộ, đảng viên phải thật sự trong sạch, có đủ bản lĩnh, trí tuệ, phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống và trình độ chuyên môn vững vàng, thật sự "cần, kiệm, liêm, chính", "chí công vô tư"; thật sự tâm huyết vì nước, vì dân.

Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn đặc biệt coi trọng công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, đặc biệt là công tác cán bộ, đào tạo, rèn luyện đội ngũ cán bộ hết lòng hết sức phục vụ nhân dân, học dân, lắng nghe dân, phát huy vai trò làm chủ của nhân dân. Kiên trì, kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí, đồng thời thường xuyên giáo dục, rèn luyện cán bộ, đảng viên về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, hoàn thiện cơ chế, chính sách, luật pháp để “không thể, không dám, không muốn, không cần tham nhũng", kết hợp chặt chẽ giữa “xây” và “chống”, trong đó "xây" là cơ bản, chiến lược, “chống” là quan trọng, cấp bách”.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (Trưởng ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực)

“Không có vùng cấm, không có ngoại lệ, không có hạ cánh an toàn”

Với quyết tâm chính trị cao, sự chỉ đạo quyết liệt, tập trung, thống nhất của Đảng, Nhà nước, sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ của các cấp, các ngành, công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực được đẩy mạnh và đã đạt nhiều kết quả rất quan trọng, dấu ấn nổi bật. Song, nhìn thẳng vào sự thật có thể thấy, tham nhũng vẫn còn diễn biến phức tạp, vẫn là một trong những nguy cơ đe dọa sự tồn vong của Đảng và chế độ, do đó cần tiếp tục thúc đẩy mạnh với sự kiên trì, không khoan nhượng.

Kiên quyết và kiên trì

Một trong những nội dung quan trọng được xem xét và quyết định tại Hội nghị lần thứ tư Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đang diễn ra tại Thủ đô Hà Nội là tiếp tục thảo luận, tạo sự thống nhất cao về các chủ trương, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp nhằm “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”. Trong phát biểu khai mạc Hội nghị Trung ương lần thứ tư, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh, xây dựng, chỉnh đốn Đảng luôn luôn là nhiệm vụ then chốt, đặc biệt quan trọng, có ý nghĩa sống còn đối với Đảng ta, chế độ ta.

Cách đây hơn 9 năm, tại Hội nghị lần thứ tư, Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XI đã thảo luận và thông qua Nghị quyết số 12-NQ/TW về Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay. Tiếp đó, Hội nghị lần thứ tư, Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa khóa XII vào tháng 10-2016 đã thông qua Nghị quyết chuyên đề về công tác xây dựng Đảng “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”.

Không phải ngẫu nhiên mà Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Chỉ tính riêng từ Hội nghị lần thứ tư Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XI tới nay, Trung ương đã bàn và ban hành nhiều Nghị quyết, Quyết định quan trọng và tập trung chỉ đạo triển khai thực hiện một cách ráo riết, quyết liệt, có hiệu quả và đã được những kết quả tích cực rõ rệt, củng cố niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, vào chế độ. Trong đó, rõ rệt nhất là những kết quả quan trọng đạt được trong nhiệm kỳ Đại hội XII vừa qua.

Trong nhiệm kỳ Đại hội XII đã có 87.210 đảng viên bị thi hành kỷ luật (tăng 18% so với nhiệm kỳ XI). Trong đó, có 113 cán bộ diện Trung ương quản lý (tăng hơn 10 lần so với nhiệm kỳ trước). Trong số này, 27 là Ủy viên và nguyên Ủy viên Trung ương, 4 người là Ủy viên và nguyên Ủy viên Bộ Chính trị và hơn 30 sĩ quan cấp Tướng trong lực lượng vũ trang. Ở các địa phương, hơn 25.000 đảng viên bị kỷ luật bởi có biểu suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, chiếm 0,5% tổng số đảng viên trong toàn Đảng.

Theo số liệu từ Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, trong nhiệm kỳ Đại hội XII đã có tới 127 vụ án, 91 vụ việc tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng, phức tạp đã được xử lý; hơn 5.200 cán bộ, đảng viên bị xử lý theo pháp luật. Chưa bao giờ có một số lượng lớn cán bộ đảng viên sa sút về phẩm chất, vi phạm về đạo đức lối sống bị xử lý kỷ luật nhiều như vậy. Và cũng chưa bao giờ có một số lượng cán bộ cấp cao, bất kể là đương chức hay đã về hưu, được đưa ra xử lý nghiêm khắc trước kỷ luật Đảng và pháp luật của Nhà nước nhiều như trong 5 năm qua.

Những vụ án tham nhũng, tiêu cực lớn được gọi là “đại án tham nhũng” được đưa ra xét xử nghiêm minh trong nhiệm kỳ Đại hội XII như các vụ án liên quan tới cựu Ủy viên Bộ Chính trị Đinh La Thăng; nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, cựu Bộ trưởng Nguyễn Bắc Son và Trương Minh Tuấn; nguyên tướng lĩnh, nguyên Thứ trưởng các Bộ Quốc phòng, Bộ Công an… cho thấy hoàn toàn “không có vùng cấm”, “không có ngoại lệ”, “không có hạ cánh an toàn”. Đó cũng chính là minh chứng rõ nét nhất cho những nỗ lực, quyết tâm của Đảng ta trong đấu tranh chống suy thoái, tham nhũng, tiêu cực.

Tạo sự chuyển biến mạnh mẽ

Có thể khẳng định, trong mỗi giai đoạn cách mạng kể từ khi giành được chính quyền, Đảng đều đưa ra những Chỉ thị, Nghị quyết về xây dựng, chỉnh đốn Đảng và được quán triệt, thực hiện nghiêm túc, thống nhất trong toàn Đảng, đảm bảo cho Đảng luôn trong sạch, vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu, ngang tầm yêu cầu nhiệm vụ. Một trong những vụ án minh chứng cho sự không khoan nhượng, nghiêm khắc của Đảng ta trong xử lý cán bộ, cho dù người đó là ai và giữ cương vị gì, là việc Chủ tịch Hồ Chí Minh kiên quyết xử lý nghiêm minh Đại tá Trần Dụ Châu (Cục Quân nhu) do có hành vi tham nhũng vào năm 1950 thế kỷ trước.

Trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, cùng với việc xác định phát triển kinh tế là nhiệm vụ trọng tâm, Đảng ta luôn coi xây dựng Đảng là nhiệm vụ then chốt. Đây là quan điểm nhất quán, xuyên suốt, vừa có ý nghĩa cấp bách, vừa cơ bản lâu dài, đồng thời là nhân tố quyết định thắng lợi của sự nghiệp cách mạng Việt Nam, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, đặc biệt sau khi Đảng ta ban hành các Nghị quyết xây dựng, chỉnh đốn Đảng từ Hội nghị lần thứ tư khóa XI và khóa XII.

Thực hiện các Nghị quyết Trung ương tư khóa XI, khóa XII và các quyết định, quy định của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, trong thời gian qua, toàn Đảng, toàn dân và toàn quân, chúng ta đã đạt được những kết quả bước đầu rất quan trọng, tạo ra sự chuyển biến rõ rệt trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng.

Tuy nhiên, với tinh thần nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, có thể thấy tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” vẫn chưa được ngăn chặn, đẩy lùi một cách căn bản, thậm chí có mặt còn diễn biến tinh vi, phức tạp hơn, có thể gây ra những hậu quả khôn lường. Vì vậy, Đại hội XIII của Đảng vừa qua đã đề ra những nhiệm vụ cơ bản để xây dựng Đảng và hệ thống chính trị ngày càng trong sạch, vững mạnh toàn diện.

Trong đó khẳng định tiếp tục kiên trì, kiên quyết thực hiện các Nghị quyết Trung ương lần thứ tư khóa XI và khóa XII về xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Phát biểu khai mạc Hội nghị Trung ương lần thứ tư ngày 4-10-2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nêu rõ, để triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII, Hội nghị Trung ương lần này sẽ tiếp tục thảo luận, tạo sự thống nhất cao về các chủ trương, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp nhằm “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”.

Người lãnh đạo cao nhất của Đảng ta đề nghị, Trung ương Đảng đánh giá đúng tình hình và nguyên nhân; xác định rõ mục tiêu, quan điểm, tư tưởng chỉ đạo và những chủ trương, biện pháp phù hợp đối với từng nội dung, vấn đề, nhất là những giải pháp có tính đột phá trong nhiệm kỳ này. Tổng Bí thư đồng thời đề nghị, ban hành Quy định mới về những điều đảng viên không được làm, đáp ứng yêu cầu chính xác, đầy đủ, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ thực hiện và dễ kiểm tra, giám sát, góp phần điều chỉnh nhận thức và hành vi của cán bộ, đảng viên theo hướng tích cực, đúng đắn, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ, rõ rệt hơn nữa trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong thời gian tới.

Bài 3: “Virus” tham nhũng, tiêu cực diễn biến tinh vi, phức tạp

Cuộc chiến chống tham nhũng, tiêu cực mà Đảng và Nhà nước ta đẩy mạnh thời gian qua dù đạt được những kết quả bước đầu rất quan trọng nhưng vẫn tiếp tục diễn biến tinh vi, phức tạp, vẫn là một trong những nguy cơ đe dọa sự tồn vong của Đảng và chế độ. Bởi một trong những căn nguyên quan trọng là tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” vẫn chưa được ngăn chặn, đẩy lùi một cách căn bản.

Tham nhũng, tiêu cực còn tinh vi, phức tạp

Trong phát biểu khai mạc Hội nghị lần thứ tư Ban chấp hành Trung ương khóa XIII đang diễn ra tại Hà Nội, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định, thực hiện các Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI, khóa XII và các quyết định, quy định của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, trong thời gian qua, chúng ta đã đạt được những kết quả bước đầu rất quan trọng, tạo ra sự chuyển biến rõ rệt trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, được toàn Đảng, toàn dân đồng tình, ủng hộ, đánh giá cao. Tuy nhiên, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cũng chỉ rõ, tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” vẫn chưa được ngăn chặn, đẩy lùi một cách căn bản, thậm chí có mặt còn diễn biến tinh vi, phức tạp hơn, có thể gây ra những hậu quả khôn lường.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ:“Tham ô, lãng phí, quan liêu là một thứ giặc ở trong lòng” và biện pháp quan trọng hàng đầu để đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí chính là giáo dục tư tưởng cho quần chúng. Người nói: “Làm cho quần chúng khinh ghét tệ tham ô, lãng phí, quan liêu; biến hàng trăm, hàng triệu con mắt, lỗ tai cảnh giác của quần chúng thành những ngọn đèn pha soi sáng khắp mọi nơi, không để cho tệ tham ô, lãng phí, quan liêu còn chỗ ẩn nấp”.

Thời nay, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nêu rõ, không chỉ đấu tranh phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực kinh tế, mà quan trọng hơn là phải chống tiêu cực trong cả lĩnh vực tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Hai lĩnh vực này có liên quan đến nhau, sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống dẫn đến tham nhũng, đây là cái gốc, cái cơ bản cần phải chống. Lợi ích kinh tế thường gắn liền với quyền lợi chính trị, chức quyền, với sự hư hỏng về đạo đức, lối sống.

Có thể thấy, tham nhũng là một hiện tượng xã hội tiêu cực có tính lịch sử, xuất hiện gắn liền với sự xuất hiện chế độ tư hữu và các thiết chế quyền lực xã hội. Trong các dạng quyền lực xã hội thì quyền lực Nhà nước là một dạng quyền lực dễ bị lợi dụng để tham nhũng. Nói cách khác, tham nhũng, tiêu cực tồn tại ở mọi chế độ xã hội, với những biểu hiện và mức độ khác nhau, tùy thuộc bối cảnh chính trị, kinh tế, xã hội của mỗi quốc gia, mỗi vùng lãnh thổ trong từng giai đoạn phát triển.

Cùng với sự phát triển của kinh tế, nhất là nền kinh tế thị trường, tham nhũng, tiêu cực dần trở lên nghiêm trọng tại nước ta. Tham nhũng, tiêu cực gây xói mòn, mất niềm tin của nhân dân đối với sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước. Vì vậy, Đảng ta khẳng định, tham nhũng là “quốc nạn”, là “giặc nội xâm” và lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt vấn đề phòng, chống tham nhũng, nhất là sau các Nghị quyết Trung ương lần thứ 4 khóa XI và XII. Chúng ta đã đẩy mạnh đấu tranh, kiên quyết xử lý các cán bộ, đảng viên vi phạm với nguyên tắc “không có vùng cấm”, “không có ngoại lệ”, bất kỳ ai vi phạm kỷ luật Đảng, vi phạm pháp luật đều bị xử lý nghiêm minh, theo đúng quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước.

Chỉ tính riêng trong giai đoạn 2013 - 2020 đã xử lý kỷ luật 131.000 cán bộ, đảng viên, trong đó có nhiều trường hợp liên quan đến tham nhũng, tiêu cực. Cũng từ năm 2013 - 2020, đã có 110 cán bộ thuộc diện Trung ương quản lý bị xử lý, trong đó có 27 Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, 4 Ủy viên Bộ Chính trị, 30 Tướng lĩnh lực lượng vũ trang. Tính riêng từ năm 2016 - 2020, đã kỷ luật 87.000 cán bộ, đảng viên, trong đó có hơn 3.200 trường hợp liên quan tới tham nhũng. Từ năm 2013 đến năm 2020, các cơ quan có thẩm quyền đã kiến nghị thu hồi 700.000 tỷ đồng, 20.000 ha đất, kiến nghị xử lý trách nhiệm 14.000 tập thể và cá nhân; chuyển cơ quan điều tra xử lý 700 vụ việc có dấu hiệu tội phạm. Từ 2013 - 2020, cơ quan tố tụng đã khởi tố, điều tra truy tố xem xét hơn 1.900 vụ án tham nhũng với 4.400 bị cáo trong đó có 18 cán bộ diện Trung ương quản lý bị xử lý hình sự, bao gồm 1 nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, 7 Ủy viên, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, 4 Bộ trưởng và nguyên Bộ trưởng, 7 sĩ quan cấp Tướng.

Có thể nói chưa bao giờ có một số lượng lớn cán bộ, đảng viên sa sút về phẩm chất, vi phạm về đạo đức, lối sống, vi phạm pháp luật bị xử lý nhiều như vậy trong cùng giai đoạn. Bên cạnh việc Đảng và Nhà nước kiên quyết, đẩy mạnh hơn việc phát hiện, xử lý thì số lượng lớn cán bộ, đảng viên vi phạm cũng cho thấy tình trạng tham nhũng, tiêu cực, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp, chưa được ngăn chặn, đẩy lùi một cách căn bản.

Đề ra giải pháp tổng thể hữu hiệu

Những vụ án, vụ việc bị phát hiện, xử lý thời gian cũng cho thấy tham nhũng, tiêu cực không chỉ len lỏi vào nhiều lĩnh vực, không chỉ trong các lĩnh vực nhiều “cám dỗ” như kinh tế, đất đai… mà còn bị phát hiện ngay cả trong công tác cán bộ, cũng như ngay trong các cơ quan bảo vệ pháp luật; cơ quan thanh tra, kiểm tra; cơ quan phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Tham nhũng, tiêu cực từ đảng viên, cán bộ cấp rất cao thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý tới cấp cơ sở thấp nhất trong hệ thống hành chính là xã, phường.

Những “đại án” tham nhũng, tiêu cực lớn liên quan tới cựu Ủy viên Bộ Chính trị Đinh La Thăng; cựu Ủy viên Trung ương Đảng, cựu Bộ trưởng Bộ Thông tin - Truyền thông Nguyễn Bắc Son, Trương Minh Tuấn; Tướng lĩnh lực lượng vũ trang… cho thấy những cán bộ, đảng viên cấp cao, trải qua quá trình dài phấn đấu, trưởng thành nhưng nếu không thường xuyên rèn luyện, tu dưỡng mà để suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” cũng đều có thể biến chất, vi phạm nghiêm trọng kỷ luật Đảng, pháp luật của Nhà nước. Những vi phạm nghiêm trọng của họ gây thiệt hại khôn lường cả về vật chất, tài sản của Nhà nước, đồng thời làm xói mòn, mất niềm tin của nhân dân vào Đảng, Nhà nước.

Điều đó càng thấy rõ hơn trong các vụ án, vụ việc tiêu cực gây phẫn nộ, bức xúc ghê gớm khi những cán bộ, đảng viên biến chất, suy thoái tới mức gây thất thoát, tiêu cực trong lĩnh vực y tế, phòng chống dịch bệnh. Đó là các vụ án như vụ án thuốc ung thư giả, vụ án “hút máu” bệnh nhân tại Bệnh viện Bạch Mai… hay vụ án nâng khống giá thiết bị liên quan tới công tác phòng, chống đại dịch Covid-19 xảy ra tại Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) TP Hà Nội.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Trưởng Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực từng nhiều lần đề cập tới mối nguy hại của “tham nhũng vặt”. “Tham nhũng vặt” dù giá trị tham nhũng hay thiệt hại không lớn song diễn ra phổ biến ở ngay cấp cơ sở, đơn vị và liên quan trực tiếp tới người dân nên gây bức xúc, bất bình và đặc biệt là gây xói mòn niềm tin, “đốm lửa nhỏ” này vì thế có thể dẫn tới những hậu họa khôn lường. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng nêu rõ, cần tập trung xử lý tình trạng tham nhũng vặt bởi nói như “ghẻ ruồi” rất khó chịu, làm cho người ta mất lòng tin, làm hư hỏng cán bộ.

Đáng chú ý, trong phát biểu tại Hội nghị Trung ương lần thứ tư Ban chấp hành Trung ương khóa XIII, nhà lãnh đạo cao nhất của Đảng ta đã đặt vấn đề cần chỉ rõ có gì cần bổ sung, điều chỉnh; nên chăng phải gắn xây dựng, chỉnh đốn Đảng với xây dựng hệ thống chính trị theo đúng tinh thần Đại hội XIII của Đảng. Sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và những hành vi tham nhũng, tiêu cực... từ cá nhân có nguy cơ, biểu hiện “xâm lấn” vào cả tổ chức Đảng.

Chính vì thế, Đại hội XIII của Đảng đã đề ra những nhiệm vụ cơ bản để xây dựng Đảng và hệ thống chính trị ngày càng trong sạch, vững mạnh toàn diện, trong đó khẳng định tiếp tục kiên trì, kiên quyết thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI và Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Để triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII, Hội nghị Trung ương 4 lần này tiến hành thảo luận, đề ra các chủ trương, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp nhằm “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”. Đó những giải pháp tổng thể hữu hiệu để diệt trừ tận gốc thứ “virus” nguy hiểm tham nhũng, tiêu cực - một trong những nguy cơ đe dọa sự tồn vong của Đảng và chế độ.

Tiến sĩ, Luật sư Lê Văn Thiệp (Trưởng Văn phòng Luật sư Toàn Cầu): Quyết liệt và thống nhất ở tất cả các cấp, các cơ quan tiến hành tố tụng

“Có thể nói, công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực hiện nay là nhiệm vụ chính trị vô cùng quan trọng của cả hệ thống chính trị. Với những thành quả đạt được đã làm thay đổi nhận thức của những người có chức vụ quyền hạn cũng như củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước về công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Có thể nhận thấy, quyết tâm chính trị đã được thực hiện với thái độ quyết liệt và thống nhất ở tất cả các cấp, các cơ quan tiến hành tố tụng, các cơ quan liên quan trong thời gian vừa qua. Những điều dễ nhận thấy nhất là công tác chống tham nhũng đã cho thấy không có “vùng cấm”, không có ngoại lệ và không khoan nhượng với bất kỳ ai, đặc biệt là không xuất hiện những hành vi tác động tiêu cực từ những cá nhân có thẩm quyền vào các hoạt động tư pháp.

Trong những năm vừa qua, các cơ quan tiến hành tố tụng đã khởi tố nhiều vụ án, khởi tố nhiều bị can là những người có chức vụ cao trong các cơ quan của Đảng cũng như chính quyền các cấp. Điều đó luôn nhận được sự đồng thuận, ủng hộ của nhân dân và minh chứng cho quyết tâm phòng, chống tham nhũng của Đảng và Nhà nước. Công tác thi hành án để thu hồi tài sản do tham nhũng mà có cũng đạt hiệu quả cao nhất từ trước tới nay cũng như tạo tiền lệ tích cực trong vấn đề này. Tuy nhiên, việc điều tra, xác minh, xử lý những vụ án có liên quan đến những người có chức vụ, quyền hạn cũng cần xem xét tính lịch sử của vấn đề nhằm đánh giá một cách khách quan, toàn diện, có lý, có tình và chấp nhận những vấn đề mới mà pháp luật chưa hoàn thiện. Việc bảo vệ những cán bộ dám nghĩ, dám làm và dám chịu trách nhiệm cũng đã được quan tâm, nhưng cần được luật hóa trong chính sách hình sự, chính sách tố tụng hình sự để đảm bảo tính ổn định, đoàn kết của hệ thống chính trị cũng như tránh việc lạm dụng công tác phòng, chống tham nhũng vì động cơ không trong sáng. Tôi tin rằng trong thời gian tới, công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng sẽ tiếp tục đạt được những kết quả cao hơn sự mong mỏi của nhân dân, giữ vững trật tự kỷ cương cũng như bảo vệ tài sản Nhà nước không bị tội phạm tham nhũng xâm hại”.

Ông Nguyễn Văn Lý (Nguyên Hội thẩm nhân dân Tòa án nhân dân TP Hà Nội): Sớm tiễu trừ và loại bỏ hoàn toàn tham nhũng, tiêu cực ra khỏi đời sống xã hội

“Có thể khẳng định ngay, chủ trương phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của Đảng và Nhà nước là hết sức phù hợp. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo từ trên xuống dưới rất quyết liệt và được coi trọng ở tất cả các ngành, các cấp, không phân biệt người quyền cao chức trọng hay quyền ít. Chính chủ trương này đã phần nào lấy lại được lòng tin của nhân dân. Qua theo dõi, tôi nhận thấy các nhiệm kỳ trước, chúng ta cũng phòng, chống tham nhũng, tiêu cực nhưng không quyết liệt, thậm chí có nơi, có lúc còn hời hợt, hình thức. Tuy nhiên, những năm gần đây, đặc biệt là từ Đại hội Đảng toàn quốc khóa XII trở lại đây, công tác phòng, chống tham nhũng đã được đẩy lên rất cao. Do đó, lòng tin của nhân dân đối với Đảng, đối với bộ máy Nhà nước đã được củng cố hơn rất nhiều.

Chúng ta là một nước nghèo, lại liên tục trải qua các cuộc chiến tranh ác liệt và đã phải hy sinh rất nhiều xương máu. Giờ đây, khi chúng ta có được nền độc lập, hòa bình, hồi phục sau chiến tranh và từng bước phát triển mà lại bị tệ nạn tham nhũng, tiêu cực tàn phá thì thật là vô cùng đáng buồn và không phải với vong linh các thế hệ Anh hùng Liệt sĩ đã ngã xuống khi bảo vệ nền độc lập dân tộc. Đó cũng chính là một trong nỗi bức xúc của đông đảo nhân dân. Chúng ta hãy thử nghĩ mà xem, đối với những người lính đã phải trải qua nhiều cuộc kháng chiến để bảo vệ Tổ quốc và họ chỉ có một mong muốn là xây dựng đất nước công bằng, dân chủ, văn minh như lời Chủ tịch Hồ Chí Minh dạy, nhưng chúng ta lại để cho nạn tham nhũng, tiêu cực đục khoét, tàn phá đất nước thì thật là không công bằng.

Trong thời gian vừa qua, Đảng và Nhà nước cũng đã làm được rất nhiều việc để củng cố lòng tin của nhân dân. Công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của chúng ta thời gian qua quả là rất hăng hái, quyết liệt, cấp tập, quyết tâm từ trên xuống dưới… và đã đạt được những kết quả nhất định. Thế nhưng chừng ấy là chưa thực sự làm thỏa mãn và đáp ứng được lòng mong mỏi của nhân dân. Bởi tội phạm tham nhũng là loại tội phạm rất tinh vi, lắt léo và nó len lỏi ở mọi chỗ, mọi nơi, mọi ngành, mọi cấp, mọi địa phương. Thậm chí, ngay ở cấp phường, xã cũng có nạn tham nhũng mà chúng ta hay gọi đó là “tham nhũng vặt”. Vì thế, nếu chỉ tập trung đấu tranh, xử lý ở một vài vụ điển hình hoặc tầm cao thì chưa thể trở thành phong trào. Trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cựu hiện nay rất cần có sự tham gia tích cực của người dân, phải lấy từ người dân mà ra, kết hợp với công tác quản lý của Nhà nước. Bởi thực tế cho thấy, những vụ án tham nhũng bị phanh phui, xử lý lâu nay, hầu hết đều do các cơ quan chức năng khám phá. Trong thời đại này, người dân luôn nắm bắt được rất nhiều thứ nên công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực phải biết lắng nghe thông tin từ người dân thì mới triệt để hơn được.

Một điểm nữa là “tham nhũng vặt” hiện vẫn còn tồn tại rất nhiều ở cấp phường, xã. Bản thân tôi cũng đã “va” phải những vụ việc đại loại kiểu như là khi người dân có những khúc mắc, tranh chấp với nhau mà đưa vụ việc ra cơ quan chức năng thì rất hay gặp hiện tượng “bên nào có tiền thì bên ấy có lý”. Và có thể nói, những hành vi “tham nhũng vặt” kia lại luôn là tác nhân gây ra những bức xúc nhất đối với người dân. Bởi nó luôn có mặt ở mọi nơi, động chạm đến quyền lợi “sát sườn” của người dân. Đây cũng chính là những cái “ung nhọt” mà người dân mong mỏi Đảng, Nhà nước sớm tiễu trừ và loại bỏ hoàn toàn nó ra khỏi đời sống xã hội nhất”.

Tiến sĩ Nguyễn Đình Quyền (Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội; nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Lập pháp thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội): Kiểm soát quyền lực là yêu cầu khách quan của công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng

“Thực tế cho thấy, khâu khó nhất trong chống tham nhũng là phát hiện tham nhũng. Hành vi tham nhũng là hành vi vi phạm pháp luật và tội phạm đặc biệt. Đặc biệt về chủ thể, khách thể, hành vi, mối quan hệ, hậu quả pháp lý, nên nếu không có một cơ quan chống tham nhũng đặc biệt về mô hình, cơ cấu tổ chức, nguồn nhân lực, cơ chế hoạt động, nhất là hành lang pháp lý về thẩm quyền, trách nhiệm trong hoạt động thì rất khó mang lại hiệu quả như mong muốn.

Bộ luật Tố tụng hình sự đã quy định một số biện pháp tố tụng đặc biệt để các cơ quan có thẩm quyền có thể tiến hành trong quá trình điều tra, xử lý tội phạm, trong đó có tội phạm về tham nhũng. Tuy nhiên, các quy định của Bộ luật và đường lối xét xử đối với tội phạm tham nhũng cần phải được hướng dẫn, quy định cụ thể hơn để triển khai thực hiện có hiệu quả trên thực tế. Hiện quá trình xử lý tin tố giác tội phạm, điều tra, truy tố, xét xử các tội phạm về tham nhũng chưa có khác biệt nhiều so với các tội phạm thông thường nên khó phát hiện tội phạm tham nhũng. Hoặc khi phát hiện được thì nhiều chứng cứ đã bị xóa (hoặc hợp thức hóa), tài sản do tham nhũng mà có đã bị tẩu tán, không thể thu hồi được.

Nghiên cứu kinh nghiệm của một số nước trên thế giới cho thấy, phòng ngừa tham nhũng là trách nhiệm của tất cả các cơ quan, tổ chức, đơn vị. Còn về chống tham nhũng, ngoài các cơ quan tiến hành tố tụng, như cơ quan điều tra, cơ quan công tố, tòa án thì các cơ quan Thanh tra, Kiểm toán, Ngân hàng, Thuế… đều là những cơ quan có trách nhiệm chống tham nhũng. Nhiều nước thành lập cơ quan chống tham nhũng đặc biệt, có mô hình, cơ cấu tổ chức, cơ chế vận hành, thẩm quyền, trách nhiệm đặc biệt đặt dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của Tổng thống hoặc Thủ tướng, không qua bất kỳ một khâu trung gian nào khác. Cơ quan này kết nối, chia sẻ thông tin thường xuyên và có quy chế phối hợp hoạt động chặt chẽ với cơ quan Thanh tra, Ngân hàng, Kiểm toán, Thuế, các cơ quan Nhà nước khác trong quá trình phát hiện, điều tra, xử lý hành vi, tội phạm tham nhũng.

Thay đổi về mô hình cơ quan chuyên trách chống tham nhũng thì nhất thiết phải sửa đổi một số luật, ví dụ như Luật Phòng chống tham nhũng; Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự… Vì đây là một thiết chế đặc biệt để đấu tranh, phát hiện và xử lý hành vi tham nhũng. Bên cạnh đó, cần phải hoàn thiện đồng bộ rất nhiều cơ chế, chính sách, pháp luật để phòng, chống tham nhũng trên mọi lĩnh vực. Trong đó, cần khẩn trương hoàn thiện cơ chế kiểm soát tài sản của mọi chủ thể trong xã hội, trong đó có tài sản của cán bộ, công chức, viên chức, người có chức vụ quyền hạn thì mới có thể phòng chống tham nhũng có hiệu quả được.

Bên cạnh đó, kiểm soát quyền lực cũng là yêu cầu khách quan của công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng. Kiểm soát quyền lực được thực hiện trên rất nhiều phương diện, như kiểm soát xung đột lợi ích, kiểm soát trách nhiệm công vụ của từng vị trí công tác, kiểm soát trách nhiệm của người đứng đầu, cấp phó người đứng đầu, thủ trưởng cơ quan, đơn vị; kiểm tra nội bộ, thanh tra chuyên ngành, Thanh tra Nhà nước; giải quyết khiếu nại, tố cáo và kiểm tra, giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo; công khai, minh bạch trong hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị; thực hiện các thiết chế dân chủ, nhất là thiết chế dân chủ ở cơ sở... Do đó, phải nhận diện cho hết tất cả các phương diện kiểm soát quyền lực, trên cơ sở đó có những giải pháp toàn diện, đồng bộ và phù hợp với hoàn cảnh, điều kiện cụ thể của chúng ta”.

Bài 4: Thiết chế hữu hiệu kiểm soát quyền lực chống tham nhũng, tiêu cực

Có thể nói tiêu cực của những người có chức, có quyền là gốc “đẻ” ra tham nhũng. Tham nhũng và tiêu cực luôn gắn liền nhau. Bởi thế, công tác phòng, chống tham nhũng phải gắn liền, đồng bộ với công tác phòng, chống tiêu cực, nhất là phòng, chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyến hóa”.

Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII xem xét và đề ra các biện pháp tạo chuyển biến mạnh mẽ hơn trong xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; phòng, chống tham nhũng, tiêu cực

Nhìn thẳng trực diện, đánh giá đúng sự thật

Một trong những nội dung quan trọng được xem xét, thảo luận tại Hội nghị lần thứ tư Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII diễn ra từ ngày 4 đến 7-10-2021 tại Thủ đô Hà Nội là tạo sự thống nhất cao về các chủ trương, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp nhằm “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”. Việc xây dựng, chỉnh đốn Đảng trở thành nội dung quan trọng trong 3 Hội nghị lần thứ tư của 3 khóa Ban chấp hành Trung ương liên tiếp từ khóa XI đến khóa XIII. Tính cấp thiết và sự quan trọng được đề cập cho thấy sự kiên trì và cũng là quyết tâm của Đảng ta trong việc làm trong sạch, nâng cao sức chiến đấu, củng cố niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, vào chế độ.

Xuyên suốt kể từ khi trở thành một đảng cầm quyền, Đảng ta luôn coi trọng công tác xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ. Công tác này càng đặc biệt được coi trọng khi nền kinh tế thị trường ngày càng phát triển tại Việt Nam; tiền bạc, vật chất ngày càng trở thành cám dỗ không dễ vượt qua với những người có chức vụ, quyền lực bị suy thoái về đạo đức, lối sống, sa đà vào chủ nghĩa cá nhân, nhu cầu hưởng thụ của bản thân và gia đình.

Từ Đại hội lần thứ VIII của Đảng đến nay, mỗi giai đoạn cách mạng, Đảng ta đều đề ra những nhiệm vụ xây dựng, chỉnh đốn Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng, coi đó là nhiệm vụ then chốt, cùng với nhiệm vụ trung tâm là phát triển kinh tế - xã hội. Các đánh giá về tình hình tiêu cực của cán bộ, đảng viên trong các Văn kiện, Nghị quyết của Đảng qua các kỳ Đại hội từ đó đến nay đều thể hiện tình trạng này diễn ra nghiêm trọng, phức tạp, kéo dài.

Văn kiện Đại hội IX đánh giá: “Tình trạng tham nhũng, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống ở một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên là rất nghiêm trọng”. Đại hội X nhìn nhận: “Thoái hóa, biến chất về chính trị, tư tưởng, về đạo đức, lối sống; tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí, sách nhiễu dân trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên diễn ra nghiêm trọng, kéo dài chưa được ngăn chặn, đẩy lùi”.

Đại hội XI cho rằng: “Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên và tình trạng tham nhũng, lãng phí, quan liêu, những tiêu cực và tệ nạn xã hội chưa được ngăn chặn, đẩy lùi mà còn tiếp tục diễn biến phức tạp”. Đại hội XII thẳng thắn nhìn nhận: “Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên và tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí chưa bị đẩy lùi”; “có mặt còn diễn biến phức tạp hơn”.

Trong đánh giá của Văn kiện Đại hội XIII, một số biểu hiện tiêu cực nghiêm trọng mới nổi lên được nhận diện, nhấn mạnh: “Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, chủ nghĩa cá nhân, “lợi ích nhóm”, bệnh lãng phí, vô cảm, bệnh thành tích ở một bộ phận cán bộ, đảng viên chưa bị đẩy lùi”; “Tham nhũng, lãng phí, quan liêu, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ cũng như những mâu thuẫn xã hội còn diễn biến phức tạp”.

Trong khi đó, kết quả kiểm tra, giám sát, kỷ luật của Đảng trong các nhiệm kỳ Đại hội gần đây cho thấy rõ hơn những nhìn nhận, đánh giá trên đây. Chỉ tính riêng trong nhiệm Đại hội XII đã có hơn 87.000 đảng viên bị kỷ luật, trong đó số đảng viên sai phạm có liên quan tới tham nhũng chiếm tỷ lệ khá lớn: 14% đảng viên thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, quản lý; 6,76% đảng viên vi phạm về đạo đức, lối sống; 8,54% đảng viên vi phạm pháp luật về đất đai, tài nguyên, tài chính, ngân hàng, đầu tư, xây dựng cơ bản…

Trong số hơn 110 cán bộ, đảng viên thuộc diện Trung ương quản lý bị kỷ luật ở nhiệm kỳ này có 48% vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ và quy chế làm việc; 40% thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, quản lý; 14,5% vi phạm về công tác tổ chức cán bộ; 27% vi phạm các quy định pháp luật về đất đai, tài nguyên, tài chính, ngân hàng, đầu tư, xây dựng cơ bản; 5,4% vi phạm quy định về trách nhiệm nêu gương… Trong đó, số đảng viên bị kỷ luật do tham nhũng là hơn 3.200 người, chiếm 3,7%.

Đề ra giải pháp đột phá chống tham nhũng, tiêu cực

Tham nhũng là một hiện tượng tồn tại tất yếu khách quan trong xã hội có phân chia giai cấp, có Nhà nước. Bởi tham nhũng luôn luôn gắn với quyền lực Nhà nước; một số người có chức vụ, quyền hạn trong bộ máy Nhà nước đã lợi dụng quyền lực Nhà nước để tham nhũng, nhằm thu về những lợi ích cho bản thân mình, cho gia đình hoặc cho người thân mình.

Đảng ta nhìn nhận, tham nhũng là một hiện tượng xấu cho xã hội, nó gây thiệt hại lớn cho nền kinh tế của đất nước. Tham nhũng làm suy thoái đạo đức, lối sống của không ít cán bộ, công chức trong bộ máy Nhà nước. Tham nhũng còn làm cho bộ máy Nhà nước hoạt động kém hiệu lực, hiệu quả, thậm chí làm mục ruỗng bộ máy Nhà nước, đe dọa sự tồn vong của đất nước, của chế độ. Tham nhũng gây mất niềm tin của nhân dân đối với sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước. Vì vậy, Đảng ta khẳng định, tham nhũng là “quốc nạn”, là “giặc nội xâm” và lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt vấn đề phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Thực tế cho thấy tham nhũng và tiêu cực có mối quan hệ gắn bó mật thiết, chặt chẽ với nhau. Tiêu cực và tham nhũng luôn “gắn, dính” với nhau. Tham nhũng là “bộ phận đặc biệt của tiêu cực”. Tiêu cực dung dưỡng cho tham nhũng và tham nhũng làm trầm trọng hơn những vấn đề tiêu cực.

Trong khi đó, tham nhũng là một loại hành vi tiêu cực do người có chức vụ, quyền hạn thực hiện. Nguyên nhân dẫn đến tham nhũng có nhiều nhưng nguyên nhân cơ bản, trực tiếp là do suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Do vậy, công tác phòng, chống tham nhũng phải gắn liền, đồng bộ với công tác phòng, chống tiêu cực, nhất là phòng, chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyến hóa”.

Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực có vai trò vô cùng quan trọng đối với công cuộc đổi mới ở nước ta hiện nay. Quan điểm, chủ trương của Đảng trong Đại hội XIII đã có những bước phát triển mới về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực với nhiều biện pháp, như hoàn thiện pháp luật, chính sách, kê khai tài sản, kiên trì, kiên quyết và nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, đặc biệt nhấn mạnh tới kiểm soát quyền lực, gắn trách nhiệm cụ thể của người đứng đầu, tổ chức Đảng và những vấn đề đảng viên không được làm…

Cùng với đó là thực hiện nghiêm quy định của pháp luật về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; thực hành tiết kiệm chống lãng phí. Thực hiện chặt chẽ có hiệu quả, hiệu lực, thực chất về kê khai, kiểm soát, kê khai tài sản, thu nhập của đội ngũ cán bộ, công viên chức, nhất là cán bộ giữ cương vị lãnh đạo các cấp

Phát biểu tại Hội nghị Trung ương lần thứ tư này, đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nêu rõ, cần có biện pháp phù hợp đối với từng nội dung “xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá”. Nhất là đề ra những giải pháp có tính đột phá; thiết chế hữu hiệu kiểm soát quyền lực để chống tham nhũng, tiêu cực trong nhiệm kỳ Đại hội XIII.

* Văn kiện Đại hội IX đánh giá: “Tình trạng tham nhũng, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống ở một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên là rất nghiêm trọng”.

* Đại hội X nhìn nhận: “Thoái hóa, biến chất về chính trị, tư tưởng, về đạo đức, lối sống; tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí, sách nhiễu dân trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên diễn ra nghiêm trọng, kéo dài chưa được ngăn chặn, đẩy lùi”.

* Đại hội XI cho rằng: “Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên và tình trạng tham nhũng, lãng phí, quan liêu, những tiêu cực và tệ nạn xã hội chưa được ngăn chặn, đẩy lùi mà còn tiếp tục diễn biến phức tạp”.

* Đại hội XII thẳng thắn nhìn nhận: “Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên và tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí chưa bị đẩy lùi”; “có mặt còn diễn biến phức tạp hơn”.

* Trong đánh giá của Văn kiện Đại hội XIII, một số biểu hiện tiêu cực nghiêm trọng mới nổi lên được nhận diện, nhấn mạnh: “Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, chủ nghĩa cá nhân, “lợi ích nhóm”, bệnh lãng phí, vô cảm, bệnh thành tích ở một bộ phận cán bộ, đảng viên chưa bị đẩy lùi”; “Tham nhũng, lãng phí, quan liêu, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ cũng như những mâu thuẫn xã hội còn diễn biến phức tạp”.

Luật sư Nguyễn Đình Hưng (Nguyên Kiểm sát viên cao cấp, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao): Chống tham nhũng, tiêu cực phải gắn với xây dựng thiết chế pháp lý làm xương sống

“Có thể khẳng định, công cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực mà Đảng, Nhà nước ta đang triển khai là rất đúng đắn và phần nào đáp ứng được mong mỏi của nhân dân. Sự lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát, quyết liệt với phương châm “không có vùng cấm”, “không có ngoại lệ” từ Bộ Chính trị và Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã đạt được những kết quả rất tích cực, không có gì phải bàn cãi.

Tuy nhiên, cùng với việc chống tham nhũng thì chúng ta cần phải xem xét, nhanh chóng xây dựng, củng cố được cơ chế chính sách, pháp luật một cách rất cụ thể để bảo đảm triệt tiêu tiêu cực. Đồng thời cũng phải đáp ứng được các yêu cầu và phù hợp với hoàn cảnh lịch sử, kinh tế, xã hội cụ thể. Bởi khuynh hướng xã hội hiện nay của nước ta là xã hội 4.0. Nó phát triển đi theo cả một xu thế của thế giới và biến thiên rất nhanh. Nếu không kịp thời xây dựng, bồi dưỡng cho lớp cán bộ một tầm, kiến thức, suy nghĩ sâu rộng thì công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực sẽ không đat được hiệu quả như mong muốn. Thậm chí nó còn có thể dẫn tới hiện tượng “trên bảo dưới không nghe” hoặc “không nghe kịp”.

Tôi cho rằng, nếu chúng ta chỉ tập trung vào chống mà không xây dựng được hệ thống pháp luật, chế định để uốn nắn xã hội phát triển và chưa tập trung thỏa đáng cho việc xây dựng ấy thì công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực khó lòng đạt được kết quả như kỳ vọng. Nói một cách hình ảnh là trong xây dựng thì luôn cần phải có bản vẽ thiết kế, còn trong xã hội thì luôn cần phải có các chế định, bộ luật để thúc đẩy. Chế định, pháp luật chính là xương sống để phát triển xã hội.

Chẳng hạn lâu nay, một số đồng chí lãnh đạo Nhà nước vẫn nói “giao quyền cho địa phương chủ động”. Nhưng ở góc độ pháp luật thì đôi khi không khéo cái chữ “giao” đấy lại trở thành thiếu trách nhiệm, sợ trách nhiệm hoặc lạm quyền. Do đó, bên cạnh chủ trương, chính sách quyết liệt và biện pháp pháp luật để chống, để phát hiện, xử lý nghiêm khắc tham nhũng, tiêu cực thì còn cần kịp thời đưa ra ngay một hệ quy phạm pháp luật về định hướng phát triển và phải không ngừng giáo dục, bồi dưỡng cho các thế hệ cán bộ lãnh đạo, công chức trong bộ máy Nhà nước.

Chúng ta đều rất ủng hộ công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Bởi mầm mống và hậu quả của nó là rất ghê gớm. Tham nhũng là sâu mọt, đục rỗng từ trong ra ngoài. Nhưng bên cạnh đó thì cũng cần phải có những chủ trương chính sách mang tính “gia cố” để thúc đẩy xã hội phát triển. Nói gọn lại là chúng ta đang rất cần những thiết chế pháp lý để làm xương sống, khuynh hướng cho xã hội phát triển. Bởi hiện nay, chúng ta đang thiếu và đang không có được các thiết chế để thúc đẩy xã hội phát triển. Bằng không thì công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực rồi đây rất dễ trở lại thành khẩu hiệu. Thiết chế pháp lý, thiết chế điều hành, quản lý xã hội sẽ là công cụ bổ trợ rất đắc lực cho chủ trương phòng, chống tham nhũng, tiêu cực hiện nay”.

PGS.TS Nguyễn Cảnh Quý (Viện Nhà nước và Pháp luật, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh): Hoàn thiện cơ chế pháp lý kiểm soát quyền lực Nhà nước để hạn chế tham nhũng, tiêu cực

“Tham nhũng là một hiện tượng tồn tại tất yếu khách quan luôn luôn gắn với quyền lực Nhà nước. Nó gây thiệt hại lớn cho nền kinh tế, làm suy thoái cán bộ, làm cho bộ máy Nhà nước hoạt động kém hiệu lực, thậm chí mục ruỗng, đe dọa sự tồn vong của đất nước, chế độ. Tham nhũng còn gây mất niềm tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước. Vì vậy, phải coi đây chính là “quốc nạn”, là “giặc nội xâm” để kiên quyết chống đến cùng” - PGS.TS Nguyễn Cảnh Quý, Viện Nhà nước và Pháp luật, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh khẳng định.

Hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực Nhà nước

PGS.TS. Nguyễn Cảnh Quý phân tích, để đấu tranh phòng, chống tham nhũng có hiệu quả thì kiểm soát quyền lực Nhà nước là một trong những biện pháp quan trọng bậc nhất.

- Thứ nhất, nâng cao nhận thức của cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp về nguy cơ tham nhũng, quan liêu từ sự tha hóa quyền lực Nhà nước và vai trò kiểm soát quyền lực Nhà nước trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng.

- Thứ hai, tiếp tục nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn để hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực Nhà nước nhằm phát huy cơ chế này trong phòng, chống tham nhũng ở nước ta hiện nay. Trong đó, Đảng và Nhà nước cần tập trung vào hoàn thiện cơ cấu, tổ chức và hoạt động của các cơ quan Nhà nước trong việc thực hiện quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp.

- Thứ ba, hoàn thiện cơ chế pháp lý kiểm soát quyền lực Nhà nước giữa các cơ quan Lập pháp, Hành pháp và Tư pháp. Bởi nếu quyền lực Nhà nước được kiểm soát thì sẽ hạn chế được tham nhũng, tiêu cực.

Xây dựng cơ quan chuyên trách phòng, chống tham nhũng độc lập

Đấu tranh phòng, chống tham nhũng là đấu tranh phòng, chống những hành vi tiêu cực, trái pháp luật của những người có chức vụ, quyền hạn trong bộ máy Nhà nước. Vì vậy, đây là cuộc đấu tranh rất khó khăn, phức tạp. Muốn đấu tranh có hiệu quả cần nghiên cứu xây dựng mô hình cơ quan chống tham nhũng thích hợp. PGS.TS. Nguyễn Cảnh Quý cho rằng, cần thành lập một cơ quan phòng, chống tham nhũng chuyên trách trực thuộc Tổng Bí thư hoặc Chủ tịch nước.

Ban hành cơ chế, tổ chức hoạt động để cơ quan này có quyền thanh tra, kiểm tra, giám sát vụ việc có dấu hiệu tham nhũng đối với tất cả các cơ quan, tổ chức, các cán bộ, công chức trong bộ máy Nhà nước và hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương. Có như vậy mới xử lý kịp thời, trên diện rộng hành vi tham nhũng, hạn chế sự bao che, tẩu tán tài sản hoặc trốn ra nước ngoài của những người tham nhũng.

Những người làm việc trong các cơ quan này phải có trình độ, năng lực chuyên môn nghiệp vụ sâu trong nhiều lĩnh vực, có phẩm chất đạo đức tốt, trung thành tuyệt đối với Đảng, Nhà nước và nhân dân; có bản lĩnh chính trị vững vàng, sẵn sàng đối mặt với những khó khăn, thách thức và nguy hiểm trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng. Nhà nước phải ban hành các quy định pháp luật riêng để cơ quan này thực hiện chức năng nhiệm vụ phòng, chống tham nhũng, tiêu cực nhanh chóng kịp thời, có hiệu quả.

BÀI 5: Xét xử kịp thời, công bằng, nghiêm minh nhiều vụ án tham nhũng lớn, tạo sự lan tỏa tích cực trong xã hội

Trả lời phỏng vấn Báo An ninh Thủ đô, Chánh án TAND TP Hà Nội Nguyễn Hữu Chính khẳng định: Tham nhũng là một hiện tượng không phải tồn tại riêng ở một quốc gia nào, mà đó là một hiện tượng xã hội của nhiều nước trên thế giới. Hậu quả của tham nhũng vô cùng nặng nề, không chỉ là những thiệt hại vật chất với hàng chục, hàng trăm tỷ đồng mà còn làm tha hóa một bộ phận cán bộ, công chức của bộ máy Nhà nước, suy giảm niềm tin của người dân đối với bộ máy Nhà nước, gây nên sự bất bình của nhân dân đối với chế độ và nguy hiểm hơn cả là làm giảm hiệu quả quản lý của Nhà nước.

Chánh án TAND TP Hà Nội Nguyễn Hữu Chính

Khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử kịp thời, nghiêm minh

- PV: Đảng và Nhà nước ta vẫn đang tiếp tục đẩy mạnh và còn quyết liệt hơn trong công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; trong đó có yêu cầu phải kịp thời đưa ra xét xử nghiêm minh các vụ án tham nhũng. Đồng chí Chánh án Tòa án nhân dân TP Hà Nội nhìn nhận thế nào về công tác xét xử án tham nhũng trong thời gian vừa qua tại Hà Nội?

- Chánh án TAND TP Hà Nội Nguyễn Hữu Chính: Có thể nói, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự chỉ đạo quyết liệt, kịp thời của Chính phủ và tinh thần đoàn kết, nỗ lực vượt khó, đổi mới, sáng tạo của toàn dân, kinh tế - xã hội của nước ta đã thu được những kết quả đáng khích lệ, an ninh - quốc phòng được giữ vững. Đặc biệt, công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực dưới sự chỉ đạo thường xuyên, quyết liệt và bài bản của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã thu được những kết quả hết sức tích cực, nhiều vụ án tham nhũng lớn được khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử kịp thời, nghiêm minh, thể hiện quyết tâm đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của Đảng và Nhà nước, tạo sự lan tỏa tích cực trong xã hội, được cán bộ, đảng viên, nhân dân đồng tình và ủng hộ.

Là cơ quan xét xử trên địa bàn Thủ đô, trong những năm qua, số lượng các vụ án mà Tòa án nhân dân TP Hà Nội thụ lý giải quyết ngày càng tăng. Bình quân mỗi năm tăng từ 8-10%, trong đó có nhiều vụ án nghiêm trọng, phức tạp, liên quan đến tội phạm sử dụng công nghệ cao, tội phạm an ninh quốc gia và đặc biệt là các vụ án kinh tế, tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực quan tâm theo dõi. Điển hình như: Vụ án Nguyễn Đức Kiên và đồng phạm xảy ra tại Ngân hàng Á Châu (ACB); vụ án Hà Văn Thắm và đồng phạm xảy ra tại Ngân hàng Đại Dương (Oceanbank); vụ án Trịnh Xuân Thanh, Đinh La Thăng và đồng phạm xảy ra tại Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) và Tổng Công ty Cổ phần Xây lắp Dầu khí Việt Nam (PVC); vụ án Nguyễn Bắc Son và đồng phạm xảy ra tại Tổng Công ty Viễn thông MobiFone; vụ án Đinh La Thăng và đồng phạm xảy ra tại dự án Ethanol Phú Thọ; vụ án xảy ra tại Công ty Cổ phần Gang thép Thái Nguyên (TISCO); vụ án Vũ Huy Hoàng và đồng phạm xảy ra tại Bộ Công Thương và Công ty Cổ phần Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn (Sabeco)...

Trong quá trình thụ lý giải quyết các vụ án này, Tòa án nhân dân TP Hà Nội luôn thực hiện nghiêm túc các chỉ đạo của Trung ương và thành phố, thực hiện đúng quan điểm của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là “không có vùng cấm, không có ngoại lệ”. Các vụ án đều được khẩn trương nghiên cứu hồ sơ và đưa ra xét xử kịp thời. Phán quyết của Tòa án được lập luận đanh thép, chặt chẽ, sắc bén, hình phạt áp dụng nghiêm khắc đối với kẻ chủ mưu, cầm đầu và khoan hồng, giảm nhẹ đối với những bị cáo có vai trò thứ yếu, thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải, bồi thường thiệt hại và khắc phục số tiền chiếm hưởng, thể hiện tính nhân văn sâu sắc, được dư luận trong nước, quốc tế đồng tình, ủng hộ và đánh giá cao; đáp ứng được yêu cầu và sự tin tưởng của Đảng, Nhà nước, nhân dân trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng hiện nay.

Bên cạnh đó, phán quyết của Hội đồng xét xử được đưa ra không chỉ bó hẹp trong phạm vi cáo trạng truy tố mà còn kiến nghị một số nội dung, trong đó có nội dung kiến nghị cơ quan điều tra tiếp tục điều tra làm rõ hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật của một số tổ chức, cá nhân. Và sau đó là cơ quan tiến hành tố tụng đã khởi tố hàng loạt vụ án, bị can cũng liên quan đến tham nhũng.

Chủ thể của tội tham nhũng rất đa dạng, hành vi phạm tội tinh vi

- Từ thực tiễn xét xử các vụ án tham nhũng lâu nay, đồng chí Chánh án có thể đưa ra một số khái quát về những đặc điểm, đặc trưng cơ bản, điển hình của loại tội phạm tham nhũng ở nước ta trong giai đoạn hiện nay?

- Thứ nhất, trong giai đoạn hiện nay, tội phạm về tham nhũng ở nước ta thường có những đặc điểm, đặc trưng cơ bản là chủ thể của tội tham nhũng rất đa dạng, xảy ra ở cả những người nắm giữ vị trí trọng trách ở Trung ương đến các cán bộ cơ sở tại địa phương; diễn ra ở cả các cơ quan hành chính Nhà nước lẫn các doanh nghiệp, Tổng công ty có vốn Nhà nước, đặc biệt là trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng, quản lý đất đai, đầu tư công.

- Thứ hai, hành vi phạm tội của các bị cáo thường mang tính chất tinh vi, phạm tội do thiếu tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất, đạo đức nên bị tha hóa, biến chất.

- Thứ ba, bên cạnh các vụ đại án mà hậu quả của tội phạm gây thiệt hại đặc biệt lớn cho ngân sách Nhà nước, có vụ số tiền chiếm hưởng của các bị cáo lên đến hàng trăm, hàng nghìn tỷ đồng thì có cả các vụ án “tham nhũng vặt”. Số tiền chiếm hưởng của các bị cáo trong các vụ án này tuy không lớn nhưng vẫn gây ra những hệ lụy nghiêm trọng, làm ảnh hưởng đến sự phát triển của nền kinh tế đất nước và làm tha hóa, biến chất các cán bộ Nhà nước.

Việc nghiên cứu, tìm hiểu đặc trưng, đặc điểm cơ bản và bản chất của tham nhũng sẽ là cơ sở quan trọng để đưa ra các giải pháp phù hợp góp phần nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Kế hoạch tỉ mỉ, dự báo các tình huống có thể xảy ra tại phiên tòa

- Thông thường ở các vụ án tham nhũng, đặc biệt là các đại án tham nhũng thì số lượng bị cáo, người liên quan rất đông; khối lượng tài liệu, hồ sơ, bút lục là vô cùng lớn. Đồng chí Chánh án có thể cho biết, Hội đồng xét xử đã làm thế nào để nghiên cứu, bao quát một cách đầy đủ, cẩn trọng và toàn diện vụ án?

- Trong thời gian qua, trong số các vụ án tham nhũng mà Tòa án nhân dân TP Hà Nội đã đưa ra xét xử luôn có những vụ hồ sơ lên đến hàng chục nghìn, trăm nghìn bút lục. Điển hình như vụ án Hà Văn Thắm và đồng phạm xảy ra tại Ngân hàng Đại Dương. Để có thể giải quyết tốt các vụ án này thì việc tổ chức nghiên cứu hồ sơ khoa học, hiệu quả là một trong những nội dung đặc biệt quan trọng. Quá trình giải quyết các vụ án này, Tòa án nhân dân TP Hà Nội đều lựa chọn những Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân có năng lực chuyên môn, kinh nghiệm xét xử và bản lĩnh chính trị vững vàng; nhận thức đầy đủ về ý nghĩa chính trị, tầm quan trọng của việc giải quyết vụ án, trách nhiệm của Thẩm phán và Hội đồng xét xử khi được phân công giải quyết vụ án. Tiếp đến là Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân được phân công phải chủ động tiếp cận, đánh giá các chứng cứ buộc tội, gỡ tội ngay từ khi khởi tố điều tra, truy tố, kịp thời yêu cầu thu thập bổ sung những tài liệu, chứng cứ cần thiết cho việc giải quyết vụ án, đảm bảo nguyên tắc Hiến định “phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực”. Điều này rất cần thiết đối với việc giải quyết các vụ án tham nhũng kinh tế nghiêm trọng, phức tạp.

Khi thụ lý hồ sơ vụ án, Tòa án nhân dân TP Hà Nội đều thành lập tổ công tác bao gồm một số Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân và Thư ký có kinh nghiệm để tổ chức nghiên cứu hồ sơ. Việc nghiên cứu được tiến hành theo từng hành vi mà cáo trạng truy tố như tội danh, diện truy tố, chứng cứ buộc tội, gỡ tội... Đồng thời phải lên kế hoạch xét xử tỉ mỉ và đặc biệt phải tiên lượng, dự báo được các tình huống có thể xảy ra tại phiên tòa như: buộc phải hoãn phiên tòa vì bị cáo ốm, luật sư vắng mặt hoặc bị cáo, luật sư đưa ra tài liệu, chứng cứ mới, thiếu người tham gia tố tụng... để có phương án xử lý phù hợp. Chính nhờ công tác nghiên cứu hồ sơ được tổ chức một cách bài bản, khoa học đã giúp Hội đồng xét xử nắm vững hồ sơ, chủ động trong việc điều hành phiên tòa, cũng như giải quyết các tình huống tại phiên tòa, góp phần quan trọng cho sự thành công của phiên tòa.

Xét xử công bằng, công tâm, không kết án oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm

- Một trong những đặc điểm cơ bản nổi bật ở vụ án tham nhũng là các bị cáo thường có trình độ cao, thậm chí có bị cáo còn từng là đồng chí hoặc từng có quan hệ công tác với Tòa án. Vì thế để hầu hết các bị cáo tham nhũng phải “tâm phục khẩu phục” và “công tư phân mình” thì điều gì là quan trọng nhất?

- Thực tế cho thấy, trong các vụ án tham nhũng lớn, đa phần các bị cáo đều có trình độ học vấn cao, kinh nghiệm quản lý lâu năm, có những mối quan hệ xã hội. Thậm chí có cả những bị cáo nguyên là cán bộ cấp cao trong bộ máy Nhà nước. Để xét xử thành công các vụ án này thì công tác chính trị tư tưởng đối với các Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân và Thư ký Tòa án có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Do đó, Tòa án nhân dân TP Hà Nội thường xuyên quán triệt đến toàn thể cán bộ, công chức, người lao động trong cơ quan, đơn vị về việc phải không ngừng học tập nâng cao bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp; thực hiện nghiêm túc lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh “Phụng công thủ pháp, chí công vô tư”. Trong quá trình làm việc, khi nghiên cứu, giải quyết vụ án, phải luôn tuân thủ nguyên tắc hàng đầu là “Thượng tôn pháp luật”, việc xét xử phải đảm bảo tính công bằng, công tâm, luôn bảo vệ quyền lợi chính đáng của Nhà nước, cơ quan, tổ chức, cá nhân, không kết án oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm.

Chính nhờ làm tốt công tác chính trị, tư tưởng, trong các phiên tòa do Tòa án nhân dân TP Hà Nội xét xử trong thời gian vừa qua, Hội đồng xét xử đều điều hành phiên tòa một cách công minh, khách quan; Hội đồng xét xử bảo đảm nguyên tắc tranh tụng tại phiên tòa, không hạn chế thời gian tranh tụng, Kiểm sát viên thực hiện đối đáp đến cùng, tạo sự dân chủ, công khai khách quan, giúp bảo đảm quyền con người. Qua quá trình tranh tụng công khai đã giúp các bị cáo nhận thức và hiểu rõ hành vi phạm tội của mình, nhiều bị cáo đã chuyển từ thái độ chống đối, chối tội sang “tâm phục khẩu phục”, thừa nhận hành vi phạm tội của mình, xin lỗi Đảng, Nhà nước và nhân dân.

Đơn cử như trong vụ án xảy ra tại MobiFone, tại phiên tòa, lúc đầu bị cáo Nguyễn Bắc Son chối tội, không thừa nhận hành vi nhận hối lộ nhưng qua quá trình tranh tụng công khai, qua việc điều hành phiên tòa kiên trì, mềm dẻo, cho đối chất, công bố lời khai của các bị cáo khác, công bố một phần nội dung thư mà bị cáo đã viết gửi vợ trong quá trình điều tra thì bị cáo đã thừa nhận hành vi phạm tội và số tiền nhận hối lộ. Tại lời nói sau cùng, bị cáo này còn nói lời xin lỗi đồng chí Tổng Bí thư, xin lỗi Đảng, Nhà nước và nhân dân và động viên người nhà khắc phục toàn bộ số tiền mà bị cáo đã chiếm hưởng từ việc nhận hối lộ là hơn 66 tỷ đồng trong thời gian xét xử. Có thể nói, đây là vụ án tham nhũng đầu tiên thu hồi được toàn bộ số tiền Nhà nước bị thiệt hại và số tiền chiếm hưởng của các bị cáo thông qua kết quả tranh tụng tại phiên tòa.

Trong thời gian qua, nhiều vụ án tham nhũng lớn đã được xét xử tại Tòa án nhân dân TP Hà Nội, tại phần trình bày lời nói sau cùng, đa phần các bị cáo đã gửi lời xin lỗi đến Đảng, Nhà nước về hành vi của mình và cảm ơn Hội đồng xét xử vì đã tạo điều kiện cho bị cáo được trình bày, bị cáo được cảm nhận về một phiên tòa khách quan, công tâm. Đây là những tín hiệu đáng mừng, thể hiện tính đúng đắn của chiến lược cải cách tư pháp mà nước ta đã thực hiện trong những năm vừa qua.

Nâng cao hiệu quả công tác phối hợp giữa Tòa án với các cơ quan tố tụng

- Hiện nay, hàng loạt vụ án tham nhũng lớn đang trong giai đoạn điều tra hoặc chuẩn bị được đưa ra xét xử, xin đồng chí Chánh án cho biết, Tòa án nhân dân TP Hà Nội sẽ tiếp nhận nhiệm vụ này với tinh thần như thế nào?

- Tòa án nhân dân TP Hà Nội đang tiếp tục được giao xét xử thêm nhiều vụ án tham nhũng lớn. Đây là niềm vinh dự nhưng cũng là trọng trách rất lớn. Để có thể hoàn thành tốt việc xét xử các vụ án này, Tòa án nhân dân TP Hà Nội sẽ phải tập trung thực hiện một số nhiệm vụ trọng tâm. Đó là thường xuyên bám sát sự lãnh đạo, chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, Ban Nội chính Trung ương, Ban Cán sự đảng Tòa án nhân dân Tối cao, Thành ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân TP Hà Nội và vận dụng phù hợp với tình hình thực tiễn của địa phương, cơ quan, đơn vị.

Thứ hai là tiếp tục phát huy những điểm đạt được, kinh nghiệm đã tích lũy được, khắc phục những điểm còn tồn tại, hạn chế rút ra quá trình tổ chức xét xử thành công nhiều vụ án kinh tế, tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp được dư luận trong nước và quốc tế quan tâm theo dõi trong thời gian vừa qua. Kế đến là không ngừng củng cố, nâng cao hiệu quả công tác phối hợp giữa Tòa án nhân dân TP Hà Nội với các cơ quan tố tụng ở Trung ương và thành phố, cũng như với các sở, ban, ngành thành phố trong quá trình thực hiện nhiệm vụ chính trị được giao. Sau nữa là tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng, thường xuyên quán triệt đến các Thẩm phán, cán bộ, công chức trong cơ quan, đơn vị không ngừng học hỏi, nâng cao hơn nữa trình độ chuyên môn nghiệp vụ, cũng như đạo đức nghề nghiệp, bản lĩnh chính trị, sẵn sàng hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao. Và sau cùng là tiếp tục đầu tư, hiện đại hóa cơ sở vật chất phục vụ hoạt động của Tòa án, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp hiện nay.

Kết quả phát hiện và xử lý tham nhũng, tiêu cực trong thời gian qua càng chứng tỏ chúng ta đã thực hiện rất nghiêm tư tưởng chỉ đạo, quan điểm: “Nói đi đôi với làm, không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai, không chịu sức ép của bất kỳ tổ chức, cá nhân nào”. Đẩy mạnh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực và xây dựng, chỉnh đốn Đảng chỉ làm “chùn bước” những ai có động cơ không trong sáng, đã chót “nhúng chàm” và những người không nắm vững chủ trương, chính sách của Đảng, thiếu kiến thức, kinh nghiệm và bản lĩnh”.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng

Quyết tâm chính trị cao trong đấu tranh, phòng chống tham nhũng, kiên quyết ngăn chặn và từng bước đẩy lùi tham nhũng. Xác định công tác phòng, chống tham nhũng là nhiệm vụ rất quan trọng. Quán triệt xuyên suốt phương châm không có “vùng cấm”, không có ngoại lệ, qua đó có tác dụng cảnh tỉnh, răn đe, phòng ngừa tham nhũng, góp phần nâng cao uy tín, sức chiến đấu của Đảng, củng cố niềm tin của cán bộ, Đảng viên và nhân dân”.

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc

“Thực hiện phân cấp, phân quyền đi đôi với chịu trách nhiệm và gắn với kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực; phải chống tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm trong xây dựng và hoàn thiện thể chế. Trong tổ chức thực thi pháp luật phải nắm chắc nguyên lý cơ bản, vận dụng sáng tạo, linh hoạt để vừa không vi phạm, vừa phù hợp điều kiện, hoàn cảnh thực tế, trên cơ sở lấy lợi ích quốc gia, dân tộc, lợi ích nhân dân là trên hết, trước hết, nếu vì lợi ích cá nhân, lợi ích nhóm thì phải xử lý”.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính

“Quan điểm xuyên suốt trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng là lấy phòng ngừa là chính, khi phát hiện phải xử lý dứt điểm kịp thời, không có “vùng cấm”, không có ngoại lệ. Công tác phòng, chống tham nhũng là nhiệm vụ thường xuyên, cấp bách, lâu dài; chú trọng công tác phát hiện, xử lý vụ việc, vụ án tham nhũng, lấy kết quả công tác phòng, chống tham nhũng là một trong các tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của tổ chức Đảng, cơ quan, đơn vị, cán bộ, đảng viên”.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ

“Bộ Công an thực hiện nghiêm túc, xuyên suốt quan điểm, phương châm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước và tuân thủ pháp luật trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, đặc biệt là trong điều tra, xử lý các vụ án tham nhũng, kinh tế lớn thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng theo dõi, chỉ đạo. Tôi luôn tin rằng, dưới sự lãnh đạo trực tiếp, tuyệt đối, toàn diện của Đảng, trực tiếp là Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực sẽ còn mạnh hơn, quyết liệt hơn, hiệu quả hơn và luôn là phong trào mạnh mẽ, xu thế không thể đảo ngược”.

Đại tướng Tô Lâm (Bộ trưởng Bộ Công an)

Luật sư Nguyễn Đình Hưng (Nguyên Kiểm sát viên cao cấp, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao): Xử lý nghiêm minh, đánh thẳng vào những “huyệt đạo” tham nhũng, tiêu cực

“Để công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đạt hiệu quả như mong đợi, chúng ta cần phải hiểu được nguyên nhân sâu xa và cái gốc của vấn đề. Thực tế cho thấy, có rất nhiều tội phạm phát sinh do cơ chế. Vì nhiều khi thực hiện rất đúng chủ trương nhưng lại sai phương pháp, cách thức nên dẫn đến sai phạm bị xử lý. Chống tham nhũng, tiêu cực nếu không có thiết chế pháp lý làm xương sống không khéo sẽ dẫn tới tình trạng chỉ chăm chăm bảo vệ bản thân mình, đồng thời sẽ triệt tiêu đi tính sáng tạo, tính tự chủ và tính độc lập trong quản lý điều hành. Vì thế, bên cạnh nhiệm vụ chống, nhất thiết cần phải tạo điều kiện, mở đường để nuôi dưỡng sự sáng tạo, tính tự chủ ở mỗi cán bộ, mỗi cấp, mỗi ngành. Mà muốn có được tính tự chủ thì cần phải có hệ thống pháp luật cùng thiết chế quản lý, điều hành bộ máy, xã hội phù hợp. Chúng ta đang mong muốn quản lý Nhà nước bằng pháp luật nhưng lại chưa chú trọng tới xây dựng hệ thống pháp luật, dẫn đến sự thiếu hụt các thiết chế này. Thật đau xót vì đôi khi xử lý tham nhũng, tiêu cực chẳng khác nào tự chặt vào tay chân mình.

Về quan điểm, đường lối và chế tài xử lý tham nhũng, tiêu cực trong giai đoạn hiện nay, tôi cho rằng chúng ta đã rất mạnh dạn xử lý, thậm chí là đánh thẳng cả vào những “huyệt đạo” quan trọng trên thân thể mình một cách mạnh mẽ. Thời gian qua, ngay cả những người, những nhân vật từng là Ủy viên Bộ Chính trị hay Ủy viên Trung ương Đảng cũng bị xử lý nghiêm. Điều này là rất tốt, rất mạnh dạn. Nhưng xử lý tham nhũng nếu không khéo léo, bài bản sẽ dễ xâm lấn vào những quy định pháp luật mang tính ổn định và làm giảm tính hiệu quả của hoạt động tố tụng, cơ quan tư pháp. Từ đó sẽ gây ra sự khủng hoảng về niềm tin và không còn đúng nguyên với cái nghĩa của Nhà nước pháp quyền, quản lý xã hội bằng pháp luật. Trong thời gian qua, đã có những vụ án, những bị cáo liên tục bị đưa ra xét xử ở nhiều vụ án khác nhau, rồi bị xử phạt với tổng mức án lên đến vài chục năm tù. Điều này chưa chắc đã đem lại hiệu quả răn đe như mong muốn. Bởi mục đích răn đe là phải ngăn chặn được những xu hướng, tư tưởng, mầm mống tha hóa, sa đọa về phẩm chất.

Đối với việc thu hồi tài sản tham nhũng, tôi được biết, ở các nước phương Tây, họ còn có các thỏa thuận, thỏa hiệp ngay tại phiên tòa hoặc có những chính sách đặt tiền bảo lãnh… nhằm mục đích thu hồi tài sản tham nhũng là trên hết. Hiện nay, mặc dù chúng ta đã nêu cao mục đích thu hồi tài sản tham nhũng nhưng thực tế dường như mới chỉ mang tính phạt vạ. Bởi về nguyên tắc cũng như tính hiệu quả thì thu hồi tài sản cần phải thu đúng vào người chiếm đoạt. Đã đến lúc chúng ta cần tính tới việc đặt tiền, đặt cọc, bảo lãnh… trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Bởi cái đó sẽ thu hồi lại được rất nhiều tiền. Chiến lược cách mạng chống tham nhũng lúc này của chúng ta là phải ngăn chặn được các hành vi tiêu cực, đồng thời phải kịp thời thu hồi được tài sản. Hai việc đó phải đi song song với nhau. Còn hiện tại, công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của chúng ta mới chỉ đạt bước đầu được một khâu là xử nghiêm, xử nặng người phạm tội mà chưa đạt được mục đích thu hồi tài sản. Tôi cho rằng, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã có nhiều tiến bộ và thiết thực hơn so với Bộ luật cũ. Nhưng biện pháp tổ chức thi hành, thực hiện nó vẫn chưa thỏa đáng, chưa đáp ứng và chưa tương thích với yêu cầu phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đúng như tinh thần của nó”.

Ông Trương Việt Toàn (Nguyên Thẩm phán, nguyên Phó Chánh Tòa Hình sự, Tòa án nhân dân TP Hà Nội): Nghiêm khắc đối với những bị cáo chủ mưu, cầm đầu

“Có thể khẳng định, trong thời gian qua, tất cả các vụ án tham nhũng kinh tế đặc biệt lớn thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo dõi đều được Tòa án nhân dân TP Hà Nội đưa ra xét xử kịp thời, đúng pháp luật. Việc tranh tụng tại phiên tòa được bảo đảm và hình phạt được áp dụng theo đúng nguyên tắc pháp luật. Đó là nghiêm khắc đối với những bị cáo chủ mưu, cầm đầu và khoan hồng đối với những bị cáo thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải và tích cực phối hợp với cơ quan tố tụng, tích cực khắc phục hậu quả…

Việc đưa ra xét xử kịp thời, nghiêm minh các vụ án tham nhũng trong thời gian qua đã góp phần rất lớn vào công cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, đặc biệt là có sức răn đe, phòng ngừa, củng cố niềm tin của nhân dân vào Đảng và Nhà nước. Đặc trưng cơ bản của các vụ án tham nhũng kiểu này là tính chất rất nghiêm trọng, số lượng bị cáo lớn, là những người có chức vụ, quyền hạn, trình độ cao và xảy ra ở nhiều địa bàn, địa phương, thủ đoạn phạm tội rất tinh vi, xảo quyệt. Để xét xử thành công các vụ án tham nhũng kinh tế lớn, từ đó ra một bản án thấu tình đạt lý khiến các bị cáo “tâm phục khẩu phục”, dư luận xã hội đồng tình, hưởng ứng thì thứ nhất là mỗi Thẩm phán phải luôn không ngừng tự mình giác ngộ chính trị, tư tưởng cũng như bản lĩnh nghề nghiệp. Thứ hai là công tác chuẩn bị xét xử phải tiến hành thật kỹ lưỡng. Khi nghiên cứu hồ sơ phải xem xét, đánh giá toàn diện chứng cứ buộc tội và gỡ tội, tội danh… Cũng ở giai đoạn này, công tác triệu tập tới phiên tòa phải đặc biệt quan tâm đến quyền của bị can, bị cáo và những người tham gia tố tụng khác. Công tác điều hành phiên tòa và xét xử phải đảm bảo đúng, đầy đủ trình tự, thủ tục tố tụng; đảm bảo việc tranh tụng tại phiên tòa không hạn chế thời gian của các bị cáo, luật sư cũng như những người tham gia tố tụng khác. Quá trình xử án phải chủ động cách ly, đối chất khi cần thiết và yêu cầu kiểm sát viên đối đáp với quan điểm của luật sư bào chữa nhằm bảo đảm nguyên tắc mọi chứng cứ đều phải được thẩm tra công khai tại phiên tòa. Bên cạnh đó, cần phải xác định việc tranh tụng dân chủ tại phiên tòa chính là một trong những điều kiện, căn cứ để ra bản án đúng pháp luật.

Có thể nói, xét xử chính là khâu quan trọng nhất và gần như là “cửa ải” cuối cùng trong quá trình đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực bằng biện pháp hình sự. Vì thế, ngoài phạm vi truy tố của Viện Kiểm sát, nếu có dấu hiệu tội phạm mới hoặc bỏ lọt tội phạm, lọt hành vi phạm tội thì cần phải khởi tố ngay tại phiên tòa hoặc kiến nghị cơ quan điều tra tiếp tục đấu tranh, làm rõ. Thực tế, quá trình xét xử các vụ án tham nhũng kinh tế lớn, các Hội đồng xét xử của Tòa án nhân dân TP Hà Nội đã không ít lần khởi tố bị can ngay tại phiên tòa khi nhận thấy có dấu hiệu tội phạm”.

Ông Lê Văn Long (Xí nghiệp 3, Công ty TNHH MTV Kinh doanh dịch vụ nhà Hà Nội): Cuộc chiến chống tham nhũng, tiêu cực ở Việt Nam là điểm nhấn trong xu thế chung của thế giới

“Hậu quả của tham nhũng, tiêu cực chúng ta đã nói đến nhiều, từ việc gây ảnh hưởng kinh tế, mục ruỗng bộ máy của Đảng, Nhà nước, cản trở sự phát triển của đất nước thì còn vô vàn những hệ lụy khác. Ở đây, tôi muốn nhấn mạnh đến việc nó làm xói mòn lòng tin của nhân dân và là cơ sở để các thế lực thù địch lợi dụng chia rẽ lòng dân với Đảng, với chính quyền. Từ đó, chúng tuyên truyền những tư tưởng sai trái, dần dần khiến người dân thêm hoài nghi, ngờ vực. Những hệ lụy này có thể chưa phát tác ngay lập tức, chưa nhìn thấy ngay tức thì, nhưng về lâu dài, khi lòng tin đã sụp đổ thì rất khó để xây dựng lại, rất khó cho việc huy động sức dân để thực hiện các mục tiêu xây dựng đất nước, phát triển kinh tế - xã hội.

Cũng từ tham nhũng, tiêu cực, các thế lực thù địch tận dụng để quy chụp rằng, tình trạng tham nhũng, tiêu cực chỉ tồn tại ở chế độ một đảng cầm quyền như Việt Nam. Qua đó, chúng lập lờ đánh tráo đây là “lỗi hệ thống”, vấn đề nằm ở “bản chất thể chế” và không bao giờ có thể thay đổi được, bất chấp thực tế là thể chế chính trị khác nhau không thể là lằn ranh ngăn cản sự xuất hiện của tham nhũng, tiêu cực. Và cũng từ đó chúng quy kết việc chống tham nhũng, tiêu cực ở Việt Nam có hiệu quả thấp hơn rất nhiều so với các thiết chế quyền lực tư bản “tam quyền phân lập”. Những luận điệu này cùng với tình trạng tham nhũng, tiêu cực chưa được xử lý triệt để, đặc biệt là tình trạng “tham nhũng vặt” sẽ cộng hưởng với nhau tạo ra hiệu ứng “mưa dầm thấm lâu” và là một nguy cơ rất lớn khiến chúng ta rơi vào tình trạng vừa bị nội công (mất dân, mất cán bộ, ảnh hưởng đến bộ máy của Đảng, Nhà nước…) vừa bị ngoại kích (các thế lực thù địch lợi dụng để chống phá). Trong khi thực tế, công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đang được Đảng, Nhà nước Việt Nam chỉ đạo thực hiện quyết liệt, được nhân dân hết sức ủng hộ, đạt những kết quả tích cực thời gian gần đây là minh chứng bác bỏ các luận điệu xuyên tạc đó. Những giọng điệu xuyên tạc, bịa đặt lạc lõng ấy không làm suy giảm quyết tâm phòng, chống tham nhũng của Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam. Cộng đồng quốc tế và những người khách quan đều đánh giá tích cực về nỗ lực này của Việt Nam. Kết quả tích cực bước đầu cùng sự đánh giá cao của quốc tế sẽ là động lực để công cuộc phòng, chống tham nhũng của Việt Nam tiếp tục mạnh mẽ hơn, quyết liệt hơn để làm trong sạch bộ máy của Đảng và Nhà nước hơn nữa, mang lại nhiều hơn niềm tin trong nhân dân trên con đường phát triển đất nước.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định: “Đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực không phải lẻ tẻ từng vụ, từng việc mà bây giờ đã thành phong trào, thành một xu thế, làm có bài bản”. Công tác chống tiêu cực, tham nhũng đã cho thấy quyết tâm, nói được, làm được và niềm tin của nhân dân đã được khôi phục mạnh mẽ. Thời gian đã chứng minh và là câu trả lời rõ rệt nhất rằng, công cuộc chống tham nhũng của Đảng không có “vùng cấm”; cuộc chiến chống tham nhũng, tiêu cực ở Việt Nam là điểm nhấn trong xu thế chung của thế giới”.

Làm thất bại toan tính phủ nhận cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của Đảng

Việc Hội nghị Trung ương lần thứ tư Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII không chỉ khẳng định kiên quyết đấu tranh, xử lý nghiêm minh sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những hành vi tham nhũng, tiêu cực và những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ mà còn mở rộng, nâng tầm cuộc chiến này cũng chính là sự bác bỏ trực diện những luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch, chống phá Đảng, Nhà nước ta.

Xuyên suốt trong chiến lược diễn biến hòa bình chống phá Đảng, Nhà nước và đất nước ta, các thế lực thù địch, phản động, bất mãn, cơ hội chính trị ở trong và ngoài nước luôn lợi dụng vấn đề tham nhũng, tiêu cực, lãng phí để tập trung chống phá. Sự chống phá này càng ráo riết hơn mỗi dịp diễn ra các sự kiện trọng đại như các kỳ Đại hội Đảng, Hội nghị Ban chấp hành Trung ương; các cuộc bầu cử Quốc hội, họp Quốc hội… Bởi chúng luôn muốn phủ nhận những thành tựu mà Đảng, đất nước và nhân dân ta đạt được, phủ nhận thành tựu dưới sự lãnh đạo của Đảng hòng từ đó phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng, thực hiện diễn biến hòa bình đòi thay đổi chế độ, đa nguyên, đa đảng.

Có thể nói trong những thành tựu nổi bật đạt được trong các nhiệm kỳ Đại hội Đảng, nhất là từ nhiệm kỳ Đại hội lần thứ XII tới nay, công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí đã thu được những kết quả quan trọng, góp phần vào thành tựu chung của đất nước, tạo không khí phấn khởi trong xã hội, tăng cường niềm tin trong nhân dân với Đảng và chế độ xã hội chủ nghĩa. Thế nên, không ngạc nhiên khi thấy các thế lực thù địch, phản động, bất mãn và cơ hội chính trị tập trung chống phá. Chúng giở đủ giọng điệu xuyên tạc, bôi nhọ, bóp méo… để phá hoại công cuộc chống tham nhũng, tiêu cực do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo. Lợi dụng việc dư luận xã hội bức xúc về tệ nạn tham nhũng, tiêu cực và công tác quản lý kinh tế, trong khi công tác xây dựng Đảng, ngăn chặn đẩy lùi tham nhũng, tiêu cực của Đảng còn những mặt hạn chế, khuyết điểm, những thế lực thù địch, chống phá đã đưa ra luận điểm cho rằng “Đảng độc tôn lãnh đạo không thể đấu tranh chống tham nhũng thành công”. Chúng rêu rao, “tham nhũng là căn bệnh kinh niên của chế độ độc đảng cầm quyền” vì “Đảng vừa đá bóng, vừa thổi còi”; do xã hội thiếu dân chủ nên không thể chống tham nhũng thành công; đã nhiều lần phát động chống tham nhũng, nhưng đều không thành công, tệ nạn lại càng gia tăng... Từ đó, chúng lớn tiếng rằng, “cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng của Đảng Cộng sản Việt Nam không thể thành công” (?!).

Cùng với đó, các thế lực, phản động cũng tìm cách để xuyên tạc, bóp méo công cuộc chống tham nhũng, tiêu cực, xử lý cán bộ sai phạm ở nước ta. Chúng lập lờ “đánh lận con đen”, xuyên tạc hòng biến việc xử lý các vụ án tham nhũng, tiêu cực và cán bộ sai phạm ở nước ta thành chuyện “thanh trừng, đấu đá nội bộ, phe cánh chính trị”. Việc xử lý những cán bộ, đảng viên sai phạm, kể cả những người từng giữ cương vị rất cao, là minh chứng cho quyết tâm chống tham nhũng, tiêu cực, đồng thời mang lại niềm tin rất lớn của nhân dân đối với Đảng trong cuộc chiến chống thứ “nội xâm”, “quốc nạn” này. Thế nhưng, chúng vẫn cố tình quy chụp đó là “sự thất bại nặng nề của công tác nhân sự mà Đảng lãnh đạo” mà nguyên nhân là bởi “Đảng thiếu năng lực”. Cuối cùng, chúng tự lộ mục đích chống phá xấu xa phủ nhận vai trò, sự lãnh đạo của Đảng trong cuộc cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực khi trắng trợn quy kết rằng “Đảng Cộng sản Việt Nam không thể phòng, chống được tham nhũng”.

Với tinh thần “nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật”, Đảng ta nhìn nhận rằng, công tác phòng chống tham nhũng, tiêu cực vẫn còn những hạn chế, khó khăn, vướng mắc; tham nhũng, tiêu cực trên một số lĩnh vực vẫn còn nghiêm trọng, phức tạp, với biểu hiện ngày càng tinh vi, gây bức xúc trong xã hội; tham nhũng, tiêu cực vẫn là một trong những nguy cơ đe dọa sự tồn vong của Đảng và của chế độ. Thế nhưng, cũng phải khẳng định là những năm qua, đất nước ta đã đạt được những thành tựu rất quan trọng và khá toàn diện trên các lĩnh vực, trong đó có công tác phòng chống tham nhũng, tiêu cực.

Đặc biệt, từ khi thành lập Ban chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, nhất là từ đầu nhiệm kỳ Đại hội lần thứ XII của Đảng tới nay, dưới sự chỉ đạo, lãnh đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực mà trực tiếp, thường xuyên của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng - Trưởng Ban chỉ đạo đã được triển khai quyết liệt, toàn diện, đi vào chiều sâu, đạt được nhiều kết quả rất quan trọng. Việc đẩy mạnh công tác đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong Đảng và hệ thống chính trị được thể hiện rõ qua văn kiện Đại hội Đảng, qua các Chỉ thị, Nghị quyết chuyên đề về xây dựng Đảng và chỉnh đốn Đảng, về phòng và đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực... Những chủ trương, chính sách của Đảng đã được hiện thực hóa bằng luật pháp, quy định ngày càng chặt chẽ, nghiêm minh của Nhà nước.

Có thể khẳng định, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí không những chững lại mà còn tiếp tục được đẩy mạnh hơn nữa, quyết liệt hơn nữa và sẽ hiệu quả hơn nữa với những giải pháp mới, mang tính đột phá mà Hội nghị Trung ương lần thứ tư thống nhất đề ra. Nói cách khác, chính kết quả rất quan trọng này đã làm thất bại mọi toan tính thâm hiểm hòng phủ nhận công cuộc chống tham nhũng, tiêu cực và sâu xa hơn là hòng phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng ta.

Ông Vũ Quốc Hùng (Nguyên Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Kiểm tra Trung ương): Làm thật, thực hiện thật việc không có “vùng cấm” ở ngay trong Đảng

“Chúng ta đang chống tham nhũng, tiêu cực rất quyết liệt. Tuy nhiên nhân dân vẫn còn nhiều bức xúc, tham nhũng tiêu cực vẫn chưa đẩy lùi được. Chống tham nhũng không có nghĩa là chờ đồng chí mình phạm tội rồi đem ra kỷ luật, mà phải chủ động phát hiện và ngăn chặn kịp thời. Người đứng đầu các cơ quan trước hết phải làm gương, rồi sau đó là đôn đốc, nhắc nhở, nếu đã có sai sót phải kiểm điểm, chỉ ra vi phạm. Khi còn công tác ở Ủy ban Kiểm tra Trung ương, tôi đã nhận định, tham nhũng ngày một phức tạp, lan rộng và tinh vi. Qua kết quả kiểm tra, giám sát của Ủy ban Kiểm tra Trung ương, của Thanh tra Chính phủ, của Kiểm toán Nhà nước, của cơ quan điều tra… cho thấy đang bộc lộ một bộ phận cán bộ có chức có quyền đã bị thoái hóa, biến chất. Nhiều vụ việc đã xử lý, nặng thì ra vành móng ngựa, nhẹ thì bị kỷ luật Đảng, kỷ luật chính quyền… Rõ ràng tham nhũng xuất hiện ở nhiều nơi, những chỗ có công quỹ, có đất thì đều để xảy ra sai phạm, đó là điều đáng lo.

Bộ Chính trị đã họp và thống nhất bổ sung tên Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng thành Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Qua thực tiễn không thể tách được tiêu cực với tham nhũng. Tham nhũng cũng là một dạng tiêu cực, tham nhũng có nhiều nguồn gốc do tiêu cực. Có thể cán bộ tiêu cực nhưng chưa tham nhũng, nhưng tiêu cực là “mầm mống” dẫn tới tham nhũng. Tôi tin những người nhiệt huyết chống tham nhũng, những người liêm chính vẫn còn nhiều. Tôi tin rằng Đảng ta sẽ nhìn thẳng vào sự thật, nói đúng, nói rõ sự thật và sẽ loại trừ được nạn tham nhũng, tiêu cực để đáp ứng sự mong mỏi của nhân dân. Tôi luôn thấy sự quyết tâm của Trung ương Đảng, trực tiếp là Bộ Chính trị và Ban Bí thư. Đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và các đồng chí lãnh đạo cấp cao của Đảng đều phát biểu với sự quyết tâm rất cao trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Từ trước đến nay có nhiều vụ việc cũng gọi là tày đình, liên quan đến các cán bộ cao cấp, thấy rằng quan điểm của Đảng rất rõ ràng - tức là không phải chỉ hô khẩu hiệu mà là làm thật, thực hiện thật việc không có “vùng cấm” ở ngay trong Đảng”.

PGS.TS Nguyễn Cảnh Quý (Viện Nhà nước và Pháp luật, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh): Hoàn thiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng

“Theo tôi, để công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của Đảng tăng thêm hiệu quả, chúng ta cần tiếp tục sửa đổi Luật Phòng chống tham nhũng để quy định một cách toàn diện, bao quát, nhất là quy định cụ thể các biện pháp để bảo đảm thực hiện việc công khai, minh bạch đầy đủ, kịp thời các hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị… Luật Phòng, chống tham nhũng cần quy định các biện pháp hữu hiệu, các cơ quan chuyên trách quản lý, xác minh những kê khai tài sản, thu nhập của những người có chức vụ, quyền hạn xem có có trung thực, chính xác không. Đặc biệt là cần quy định một cơ chế theo dõi biến động tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn và trách nhiệm giải trình, làm rõ tài sản, thu nhập gia tăng không hợp lý, không rõ ràng. Hoàn thiện các quy định tố cáo và giải quyết tố cáo hành vi tham nhũng, nhất là quy định xem xét đơn thư nặc danh, tạo điều kiện cho người dưới quyền, người dân dám nói lên sự thật. Bởi những người tham nhũng thường có chức vụ, quyền hạn, nên những người tố cáo rất e ngại bị trả thù.

Bên cạnh đó cần hoàn thiện pháp luật hình sự để có thể hình sự hóa hành vi làm giàu bất hợp pháp. Kinh nghiệm lập pháp một số nước cho thấy, họ đã hình sự hóa hành vi làm giàu bất hợp pháp như một giải pháp để đấu tranh hiệu quả đối với tội phạm tham nhũng. Nghĩa là trách nhiệm chứng minh tài sản bất minh hay không được chuyển từ các cơ quan tố tụng sang người nắm giữ tài sản. Nếu người có chức vụ quyền hạn không chứng minh được tài sản của mình là hợp pháp thì tài sản đó là tài sản tham nhũng. Ngoài ra, bổ sung trách nhiệm hình sự của pháp nhân đối với tội phạm đưa hối lộ và xây dựng chế tài thích hợp với pháp nhân. Bộ luật Hình sự năm 2015 đã quy định trách nhiệm hình sự của pháp nhân và giới hạn trong 31 tội danh, trong đó không có tội đưa hối lộ. Vì vậy, việc quy định trách nhiệm hình sự của pháp nhân đối với hành vi đưa hối lộ là cần thiết.

Chúng ta cũng cần xây dựng và hoàn thiện pháp luật về kiện dân sự để thu hồi tài sản tham nhũng, bởi biện pháp hình sự cũng có một số hạn chế, bao gồm yêu cầu tiêu chuẩn cao về bằng chứng buộc tội. Ngoài ra, truy tố hình sự sẽ gặp trở ngại lớn trong trường hợp người phạm tội chết hoặc bỏ trốn hoặc được hưởng quyền miễn trừ. Theo kinh nghiệm quốc tế, việc thu hồi tài sản tham nhũng có thể khởi kiện về tài sản theo pháp luật dân sự và tố tụng dân sự. Trước mắt, có thể áp dụng thu hồi tài sản tham nhũng theo quy trình khởi kiện dân sự đối với các trường hợp: Người phạm tội bỏ trốn, không thể mở phiên tòa để phán xử hình sự; người phạm tội chết hoặc chết trước khi ra phán quyết buộc tội; người phạm tội mắc bệnh làm mất khả năng nhận thức; không xác định được người phạm tội nhưng phát hiện được tài sản phạm tội; không đủ chứng cứ để tiếp tục tiến trình truy cứu hình sự đối với người tình nghi phạm tội tham nhũng”.

Trần Quân, Tuấn Dũng, Trịnh Tuyến, Hoàng Hà/ Báo Công an Nhân dân